Django Unchained

Een ode aan de spaghettiwestern, wordt Quentin Tarantino's nieuwste vaak genoemd. Die beschrijving is echter te beperkt: hoewel 's werelds grootste genrenerd er terecht om bekend staat leentjebuur te spelen bij cultklassiekers, zijn zijn films ook altijd auteurswerken. Zo ook DJANGO UNCHAINED.

Het verhaal is Tarantino's meest rechtlijnige tot nu toe: de zwarte slaaf Django (Jamie Foxx) wordt bevrijd door premiejager en ex-tandarts Dr. King Schultz (Christoph Waltz). Schultz maakt Django zijn collega, en samen gaan ze op zoek naar Django's verloren liefde, de slavin Broomhilda. Zij is nu het eigendom van slavenhouder Calvin Candie (Leonardo DiCaprio). Het bevrijden van Broomhila wordt echter een lastige klus, met name door Candies hondstrouwe huisslaaf Stephen (Samuel L. Jackson), die in ruil voor een voorkeursbehandeling van Candie bereid is over lijken te gaan.

Tarantino krijgt de laatste jaren vaak de kritiek enkel zijn genrefavorieten na te bootsen. Wie dat beweert, kijkt echter niet verder dan de oppervlakte. Stilistisch gezien zit Tarantino's oeuvre inderdaad vol knip- en plakwerk, maar vaak is er in zijn films een belangrijke ideologische lading aanwezig, die zelden in genrecinema gezien wordt. DJANGO UNCHAINED is hier tot nu toe het beste voorbeeld van: ja, de typerende wide-shots en close-ups en het operatische geweld kennen we uit het werk van Sergio Leone en Sergio Corbucci, maar hoe vaak zagen we een western waarin een zwarte slaaf afrekent met zijn witte meesters?

Tarantino zegt een hekel te hebben aan het racisme van de klassieke Hollywoodwesterns van John Ford, waarin persoonlijkheidsloze indianen bij bosjes afgeslacht worden door witte helden. Ook buiten het westerngenre is het bepaald geen zeldzaamheid dat raciale minderheden als onmenselijk neergezet worden, zodat ze zonder morele dilemma's als kanonnenvoer kunnen dienen.

DJANGO UNCHAINED draait het om. Bijna alle witte personages zijn karikaturale schurken of idioten, die Django op cartooneske wijze het hiernamaals in schiet. Slechts bij één moord heeft hij morele twijfel. Niet toevallig krijgen we het gezicht van dit slachtoffer nooit te zien, zodat hij voor het publiek alsnog weinig meer is dan het zoveelste witte lijk op de stapel. Het lijden van de zwarte slaven, daarentegen, wordt constant op realistische en gruwelijke wijze in beeld gebracht. Het levert een aantal van Tarantino's meest schokkende scènes op: dit is geen escapistisch geweld, maar een pijnlijke herinnering aan de realiteit.

Het kan ook geen toeval zijn dat de enige schurk met een goed stel hersens, de zwarte huisslaaf Stephen is. Of dat het enige sympathieke blanke personage, Dr. King Schultz, enkel dient als katalysator voor Django's verhaal. Schultz geeft Django de middelen om zijn doel te bereiken, zonder hier zelf iets mee te winnen. Deze dienende rol wordt traditioneel vaak aan zwarte bijpersonages gegeven. In hoeveel Oscarwinnende films zagen we niet een zwarte mentor die de witte held helpt zijn demonen te overwinnen, vaak met behulp van exotische wijsheden, en zelf enkel het succes van deze held als beloning krijgt? De 'magical negro,' wordt dat verschijnsel kritisch genoemd. Schultz is Django's 'magical whitey,' zoals het meest duidelijk wordt uit de scène waarin hij een vergelijking trekt tussen Django's avontuur en de Nibelungensage uit zijn exotische land van herkomst.

Maakt Tarantino zich met zijn subversie van de traditionele rolverdeling niet ook schuldig aan racisme? Natuurlijk, maar met zelfreflectie. DJANGO UNCHAINED onthult op speelse wijze de onderliggende waarden van genreconventies, en is daarmee een mooi stuk filmkritiek.

Daarnaast is het natuurlijk ook een intense, spannende, humoristische en constant vermakelijke film; iets anders hoefden we niet te verwachten. Tarantino rijgt de ene briljante scène aan de andere, en wisselt daarbij moeiteloos radicaal van toon. Soms is hij hilarisch (een scène met een lynchbende, die zo in BLAZING SADDLES had kunnen zitten) soms bloedstollend (het gruwelijke gevecht tussen twee slaven, onder toeziend oog van een genietende Candie), soms verrassend emotioneel (Django die visioenen van zijn geliefde Broomhilda ziet). Maar hij is op zijn vlammende best met actie, zoals hij bewijst met een van de meest spectaculaire shoot-outs ooit gefilmd.

DJANGO UNCHAINED is stilistisch te derivatief om naast Leones klassiekers staan, maar een plek in de top vijf beste westerns van de afgelopen twintig jaar verdient hij zeker. Bloed, vuur en filmliefde spat van het scherm, en Tarantino geeft ons met het titelpersonage meer dan ooit een held om voor te juichen. Dat doen we dan ook, uit volle borst.