Interview Ena Sendijarevic

TAKE ME SOMEWHERE NICE, de eerste speelfilm van regisseur Ena Sendijarevic, viel direct al in de prijzen. Op het Internationaal Film Festival Rotterdam (IFFR) won de film de Special Jury Award. Ook is de film geselecteerd voor het Filmfestival van Cannes in het programmaonderdeel ACID. Het ACID-programma is het jongste nevenprogramma van Cannes en zet zich in voor onafhankelijke cinema. In een openhartig gesprek spreekt de jonge regisseur over etnische profilering, vrouwen in de regisseursstoel en de urgentie van humor en seks in haar werk.

Je film is ontzettend goed ontvangen, je wordt vergeleken met grote namen als Jim Jarmusch en Roy Andersson; beide mannen. Hoe is de filmwereld voor een vrouwelijke regisseur?

Ik heb soms het gevoel dat mensen verwachten dat een vrouw liefelijke films maakt, maar daar heb ik nooit hinder van ondervonden. Ik voelde wel dat ik vrouwelijke voorbeelden miste. Dat ik mij bijvoorbeeld niet aan een vrouw kon spiegelen die ook deze weg heeft bewandeld. Aan mannen spiegelen voelt  toch anders. Ik zou willen dat het niet zo is en dat ik naar een interview met Ulrich Seidl kijk en kan zeggen: dat ben ik, maar nee, zo is het niet.


Nu je daarover begint: ik vond TAKE ME SOMEWHERE NICE veel weghebben van het werk van Seidl snap je dat?

Hij is een enorme inspiratiebron voor mij. Ik vind zijn humor zo sterk. Je zit niet schaterlachend in de zaal. Hij kan licht en donker op zo’n mooie manier combineren en legt zijn vinger op de pijnlijke punten van de tijdsgeest. Hij combineert in zijn films hardheid met mededogen.  Seidl laat heel goed zien hoe samen te leven op deze wereld.

Probeer jij dat ook in jouw werk?

Ik zou trots zijn als mijn werk een bepaalde open zenuw of vraagteken in de huidige tijdsgeest is. Ik probeer iets te maken dat de dialoog aangaat met de wereld van nu. Film moet niet in herhaling treden en in nostalgie blijven hangen. Cinema moet zichzelf blijven heruitvinden. Dat is iets waar ik energie van krijg. Dat gevoel volg ik. Als ik dat niet doe, trek ik het niet.  Ik werk op intuïtie. Ik kan wel denken waarom doe ik dit of hoezo maak ik die keuze? Maar dat blijven woorden.

Ook jij brengt je verhaal met veel humor. Welk doel heeft humor in jouw film?

Het gaat om het absurde en de vervreemding. Absurdisme is gelieerd aan humor. Humor is herkenning waarvan je denkt dat niemand anders dat zo heeft. Humor is ook het loslaten van spanning. Met de onderwerpen die ik aanga wil ik de spanning daarin loslaten. Aan de andere kant wil ik situaties laten zien die pijnlijk, maar herkenbaar zijn en die je met humor makkelijk kan omarmen. Zelf vind ik het leuk naar films te kijken die niet eenduidig zijn, maar die verschillende lagen hebben en tegenstrijdigheden combineren. Dan voel ik mij als publiek geactiveerd en denk ik: hier gebeurt iets spannends, hier gebeurt iets dat ik nog niet eerder heb meegemaakt. Ik combineer zelf ook verschillende elementen; denk aan een heks die boven een ketel hangt en roert. Een beetje van dit en een beetje van dat en dan hopen dat het niet ontploft of juist wel, dat zou ook leuk zijn. Humor is daarbij een belangrijk ingrediënt, maar seksualiteit is bijvoorbeeld ook een belangrijk element. Seks is een wezenlijk onderdeel van het leven. Ik maak een film over menselijkheid dan kan je seksualiteit niet ontwijken. We hoeven daar niet preuts over te zijn, daar zie ik geen enkele reden toe.


Waar gaat TAKE ME SOMEWHERE NICE in essentie over?

TAKE ME SOMEWERE NICE gaat over de zoektocht naar de vraag wat belangrijk is in het leven. Zijn dat spullen, familie, je wortels, seks, liefde, natuur? Op al die vragen probeer ik antwoorden te krijgen. De film begint in een materialistische bubbel waar dingen heel strak gekaderd zijn, er is een immigrant en er zijn privileges; op een gegeven moment gaat de film toe naar een punt waar al die dingen niet meer zo helder zijn.

Je film speelt zich af in Bosnië, jij bent Bosnisch.

Ik ben Nederlands.

Waarom reageer je daar zo stevig op?

Ik heb een Bosnische achtergrond. Ik ben in Bosnië geboren, maar ik heb een Nederlands paspoort. Ik leef in dit systeem waar ik al 26 jaar in groei.


Toch wordt gedaan alsof jouw maatschappelijke functie het vertegenwoordigen van de Bosniër is. In het televisieprogramma DE NIEUWE MAAN werd je naar mijn mening neergezet als pionier van de Bosnische cinema.

Dat was een lastig interview. Mijn film gaat over mensen die individuele worstelingen hebben. Mijn film wil ingaan tegen etnische profilering, tegen het polariseren en iedereen in hokjes plaatsen. Ik hou niet van groepsworstelingen. Ik heb mijn individuele worstelingen. Ik worstel niet als Bosniër. Ik ben een individu en probeer erachter te komen wat ik belangrijk en mooi vind. Ik voel mij niet geroepen de Bosniër te vertegenwoordigen, dat is niet waar mijn film over gaat.

Waarom maak je dan toch de keuze om de film in Bosnië op te nemen?

Ik heb daar lang over nagedacht, maar toen dacht ik: waarom mag ik de ingrediënten in mijn leven niet gebruiken voor een film, dat doet iedere filmmaker. Ik ken die wereld, ik ben gedeeltelijk in die wereld opgegroeid. Dat maakt films authentiek, dat je werelden hebt gezien en daar iets mee doet. In plaats van dat je anonieme films moet gaan maken. Ook vind ik het interessant dat Bosnië niet in de EU zit, maar wel in Europa. Daarnaast is het is een islamitisch land en heeft daardoor veel connecties met het Midden-Oosten. Het is een land waar heel veel culturen en religies samensmelten. In films over het Oostblok zie je vaak films die donkerblauw zijn, het leven is hard en de gezichten zijn grijs. De esthetiek van het troosteloze, daar de schoonheid in vangen in plaats van dezelfde kleur te herhalen vind ik interessant.

Kunnen we met je volgende werk iets totaal anders verwachten?

Mijn volgende film gaat over het Nederlands koloniale verleden. Het speelt zich af in Indonesië. Het is wellicht een tegenreactie dat ik denk ik ben Nederlander, dus ik ga de Nederlandse geschiedenis induiken. Alhoewel ik TAKE ME SOMEWHERE NICE ook heel Nederlands vond. Ik praat dus ook in die termen, je komt daar niet vanaf. Dat is ook iets wat ik probeerde aan te raken of waar ik achter wilde komen tijdens het maken van deze film. TAKE ME SOMEWHERE NICE is voor mij een film over een nieuw soort Nederlanderschap.

Sam Simons (Amsterdam, april 2019)