Interview Mathieu Kassovitz

Mathieu Kassovitz (1967) debuteerde op 22-jarige leeftijd in een speelfilm van zijn vader. Daarna was de Fransman te zien in uiteenlopende producties waaronder THE FIFTH ELEMENT en AMÉLIE, en regisseerde hij onder andere LA HAINE en GOTHIKA. Alhoewel de uitgesproken en loslippige Kassovitz mij vertelde liever nooit meer op een set staat als acteur of filmmaker, moet er brood op de plank komen en is hij zo nu en dan op het witte doek te zien. Zijn nieuwste project is HAPPY END, de twaalfde lange speelfilm van schrijver/regisseur Michael Haneke.

Anne Laurent (Isabelle Hupert) staat in HAPPY END aan het hoofd van een groot bouwbedrijf, dat ze heeft overgenomen van haar dementerende vader (Jean-Louis Trintignant), die wel klaar is met het leven en dood wil. De rijke familie Laurent woont in een groot landhuis in Calais en heeft weinig oog voor de vluchtelingenproblematiek in hun achtertuin. Als Ève, de 13-jarige dochter van Anne’s broer Thomas, bij de familie komt wonen, worden de verkrampte familiebanden blootgelegd. Ik sprak Kassovitz over HAPPY END op het filmfestival van Cannes.  

Wat was je eerste reactie toen je het script las?

Nou, ik heb het niet eens uitgelezen. Haneke zei vooraf al dat het script gewoon een instrument is. Het is een technische uiteenzetting: een skelet zonder vlees. Dus ik heb mijn dialogen wel gelezen, maar het daar maar bij gelaten.

Vond Haneke dat niet disrespectvol?

Hij vroeg bij onze eerste ontmoeting wat ik van zijn script vond en toen ik eerlijk vertelde dat ik het niet had uitgelezen, schrok hij wel een beetje. Zeker toen ik zei dat ik er eigenlijk niet veel van begreep. Maar ik legde wel uit dat het ook niet mijn taak is om er iets van te begrijpen. Het is zijn film; hij weet wat hij wil. Ik zei dat ik achteraf de film wel ga kijken om te zien waar het over gaat.

En? Wat vond je van de film?

Ze stuurden mij vorige week een link om de film op mijn computer te kijken, maar na tien minuten heb ik ‘m uitgezet. Het was exact hoe Haneke het in het script had opgeschreven. Het script is hoe we het hebben opgenomen, hoe hij het heeft gemonteerd en hoe de film uiteindelijk is geworden. 

Zo’n strikte houding van een regisseur lijkt me een weinig ontspannen sfeer op de set opleveren.

Als je een goed idee hebt, luistert Michael wel naar je, hoor. Maar negen van de tien keer filmt hij exact wat hij in zijn hoofd heeft. En het is niet alsof het een debutant is: hij heeft zich wel bewezen als filmmaker, dus ik heb niet de illusie dat hij mijn advies nodig heeft. Haneke is een kunstenaar en is de baas over zijn kunst. Ik ben een onderdeel van zijn film en moet gewoon doen wat er van mij gevraagd wordt. Echt, als ik één ding heb geleerd in al die jaren is dat not giving a shit de belangrijkste houding van iedere acteur zou moeten zijn. 

In de openingsscène zien we hoe een hamster achteloos wordt vermoord door het personage Ève via het kleine beeld van een telefooncamera. Dat vond ik vrij gedurfd.

Gedurfd en typisch Haneke. Ik vond het prachtig. En het geeft zo duidelijk weer wat hij wil zeggen: het gebrek aan empathie bij de jongste generatie, die zijn gehersenspoeld door het non-stop kijken naar hun mobieltjes. Mijn eigen dochter keek ook de hele dag naar die inhoudsloze shit.

Welke positie heeft Jean-Louis Trintignant in de familie?

Hij heeft nog wel empathie, en ziet de ontwikkeling van zijn familieleden met lede ogen aan. Jean-Louis’ personage behoort nog tot de oude wereld. Hij ziet geen andere uitweg dan zelfmoord. En Isabelle Huppert en ik representeren de hedendaagse politici: degenen die de inwoners zeggen dat het allemaal goed gaat zoals het nu gaat. Je kunt de familie dus echt beschouwen als een weerspiegeling van de verschrikkelijke bourgeois samenleving waar we nu in leven.

Hoe hopeloos is het volgens u?

Wij zijn totaal opgeslokt door onze kloterige kleine probleempjes terwijl er godverdomme dagelijks mensen en baby’s overlijden omdat ze een betere toekomst zoeken in Europa. Zijn vluchtelingen slechte mensen? Nee, ze komen uit brandende steden en sterven hier op de Franse straten. Het is van de gekke.  

De situering van HAPPY END in Calais is daarom ook zo krachtig.

Ja, precies. En Michael zorgde er voor dat er op de achtergrond van heel veel shots vluchtelingen staan. Soms wel op honderden meters afstand, zodat je ze misschien niet eens bewust ziet. Maar ze staan er wel. En omdat het Haneke is, was hij letterlijk uren bezig om ze exact te positioneren hoe hij dat wilde, terwijl het publiek ze waarschijnlijk niet een opmerkt.

Ik sprak een aantal filmjournalisten over HAPPY END en niemand weet eigenlijk zeker waar de film over gaat.

Dat heb ik zelf ook zo vaak bij Haneke’s films. Geregeld heb ik tijdens het kijken een what the fuck-moment, en moet ik thuis nog lang over nadenken wat ik precies van de film vond.

Hij laat veel over aan de kijker.

Haneke filmt bijvoorbeeld ook nooit shots van de tegenreactie van een personage. Dat zie je in iedere Amerikaanse film, maar nooit in zijn films. Ik vroeg het hem tijdens de opnames waarom niet en Michael zei: ‘Ik wil nooit zien hoe een personage op iets reageert, want dan kan het publiek geen kant meer op.’ De kijker moet zijn eigen reactie kunnen hebben. En hij vertrouwt het publiek dus enorm.

Het is bijna zoals een schilderij: je staat er voor en moet er zelf maar zien uit te komen.

Zijn films horen net als die van Godard inderdaad eigenlijk thuis in een museum. Ze horen in een heilige plaats en er is maar één ding wat je moet: shut the fuck up and be focussed!

Ronald Simons (Cannes, mei 2017)