Interview Mijke de Jong

Na de pseudo-documentaire STOP ACTING NOW over acteurscollectief Wunderbaum komt regisseur en scenariste Mijke de Jong nog dit jaar alweer met een tweede film: LAYLA M. is een confronterend portret van een Amsterdams meisje dat er van overtuigd raakt dat haar toekomst in het Oosten ligt. Een leven dichter bij de letter van de Koran, en verder weg van het heidense Westen. LAYLA M. werd geselecteerd door het filmfestival van Toronto en is vanaf vandaag te zien in de Nederlandse filmtheaters.

Gefeliciteerd met je indrukwekkende film. Waar plaats je LAYLA M. in je oeuvre?

LAYLA M. is een nieuwe stap in mijn werk. Niet zozeer qua thema als wel in aanpak. Ik vind het belangrijk om films te maken die reflecteren op de samenleving waar ik deel van uitmaak.  Daarnaast voel ik mij het comfortabelst bij een vrouwelijke hoofdpersoon, omdat ik die fijnmaziger kun regisseren en omdat ik het belangrijk vind dat er films gemaakt worden vanuit het vrouwelijk perspectief. Dit komt terug in al mijn films, maar het budget van LAYLA M. was twee zo hoog.  Dat had consequenties die voor mij heel inspirerend waren. Werken in verschillende landen en steden, zoals Berlijn, Brussel, Amman met buitenlandse crewleden en acteurs. Meer draaidagen waardoor we meer nauwkeuriger konden werken.

Had je deze film vijf of tien jaar geleden ook kunnen maken?

We willen met LAYLA M. een groter publiek aanspreken en daar hebben we heel bewust naar gekeken zonder onszelf uit het oog te verliezen. De film is klassieker gedecoupeerd; meer gebruik van shot-tegenshot in plaats van een observerende camera.  Meer muziek ook. En minder streng verteld.  Ik vond dit een uitdaging en ik denk niet dat ik daar tien jaar geleden al aan toe geweest zou zijn.  

Je hebt het aangedurfd om over een heel actueel en gevoelig onderwerp te schrijven.

Er viel niets te durven. De film drong zich op. Mijn vorige film speelde zich ook af in Amsterdam Nieuw West en ging over een Nederlandse bekeerlinge in conflict met haar moeder.  Ik heb hierdoor een aantal ‘Layla’s’  leren kennen en hun levens fascineerde me. Welbespraakt en hoogopgeleid, sterk en kwetsbaar en op zoek naar kaders en een veilige plek omdat ze zich niet thuis voelde in Amsterdam anno nu. Dat leek ons (Mijke’s echtgenoot Jan Eilander schreef het scenario, RS) zeker in deze tijd een mooi uitgangspunt.

Was het een lastige film om te maken? Heb je bijvoorbeeld over bepaalde keuzes langer nagedacht dan in eerdere films?

Het was een spannende, intensieve, leerzamer en ontroerende reis die ik voor geen goud niet gemaakt zou willen hebben. De film ging bij ons allemaal onder de huid zitten. Ook voor de acteurs was het zwaar om je zolang te verdiepen in een personage dat woede als drijfveer heeft. We zijn vier jaar met de film bezig geweest. Toen we begonnen wisten wij ook niet dat de Arabische lente zo n uitzichtloze oorlog zou worden. Aanvankelijk hadden we de neiging om hierop te reflecteren het scenario. Maar dat was niet wat we wilde vertellen met de film. Pas toen we teruggingen naar ons eerste uitgangspunt en ons focusten op een Amsterdams meisje met een radicaal karakter die de liefde van haar leven ontmoet en met hem de wereld wil verbeteren, ging de scenario vliegen. 

Ik zag LAYLA M. in Toronto, waarbij de zaal heel positief en meelevend reageerde. Was je er tijdens het maken mee bezig dat je een -misschien wel- universeel aansprekende film maakte?

Dat was een van de uitgangspunten. Het ging ons juist om die universele waarden. Iedereen wil gerespecteerd worden, iedereen wil ergens bij horen en iedereen herkent een eerste liefde. Ik denk dat het belangrijk is om dit juist nu te benadrukken.  De samenleving polariseert steeds meer. Woorden als ‘onze cultuur, ‘onze rechtstaat'  worden te pas en te onpas gebruikt en ik denk dat alles wat je kan doen om het wij/zij gevoel te verkleinen helpt. Ik hoop dat onze film verbindt en een beetje meer liefde genereert. Al is het maar een druppeltje op een gloeiende plaat. 

Nora El Koussour is zó geloofwaardig in haar rol. Hoe heb je haar gevonden?

Net zolang zoeken totdat ze er was. Samen met castingdirector Rebecca van Unen en assistent Bobbie Koek die alle Marokkaanse actrices van rond de twintig uitgebreid geïnterviewd heeft, zodat ik gelijk een persoonlijk beeld van hen had. Nora trok gelijk mijn aandacht. Ze was authentiek, gelovig, sterk, kwetsbaar en ze was bereid om samen met ons in het diepe te springen. 

In je films weet je steeds opnieuw de (Nederlands/Amsterdamse) realiteit onder een vergrootglas te plaatsen. Droom je er wel eens van om ooit een fantasy- of horrorfilm te maken?

Na iedere film zeg ik dat de volgende film echt een comedy wordt en dat meen ik dan ook oprecht maar het is om de een of andere reden nog nooit gebeurd. Wie weet...

Ronald Simons (Amsterdam, november 2016)