Interview Todd Douglas Miller

Vijftig jaar geleden maakte de eerste mens een wandelingetje op de maan. In APOLLO 11 lijkt het wel de dag van gisteren. Letterlijk, want regisseur Todd Douglas Miller stuitte tot zijn grote verrassing op úren aan subliem en superieur beeldmateriaal, dat vijftig jaar lang stof had liggen vergaren in de Amerikaanse archieven.

De maanlanding staat op het netvlies van generaties kijkers gebrand - maar helaas wel in krakkemikkige tv-resolutie. Regisseur Todd Douglas Miller kende het historische huzarenstukje óók alleen maar van de televisieherhalingen: "Ik ben in 1976 geboren, dus ten tijde van de maanlanding was ik min zeven". 

De op handen zijnde vijftigste verjaardag was een mooi haakje voor een upgrade. Miller lanceerde het plan om al het bestaande archiefmateriaal digitaal te scannen. Handig met het oog op het 4 en 8K-tijdperk van nu, en onmisbaar voor de toekomst. Maar zijn verzoekje aan de Nationale Archieven had een onverwacht resultaat. Behalve die uit den treure herhaalde fragmenten werd er nog iets gevonden. "Ongerept filmrollen waarvan ze zelf niet wist dat ze het hadden. De grootste verrassing was het 70mm-filmmateriaal. Tweehonderd blikken, goed voor zestig uur beeld! En daarbovenop kwam nog eens een speciaal 70mm-formaat dat alleen voor militaire toepassingen werd gebruikt: bijna tien uur. Dat zijn de close ups van de motoren en de opstijgende raket." Dat laatste bleek zo'n exotisch type film, dat er nergens op wereld een apparaat stond dat het kon inscannen en digitaliseren - dat moest speciaal worden gebouwd. Maar de grootste klapper qua teruggevonden uren? Dat zat hem in het geluid. "Alle audio van het hele Apollo-project werd teruggevonden. Nooit meer gehoord, nooit beschreven. Alleen het geluidsmateriaal dat met de Apollo 11-missie te maken had, besloeg al zo'n elfduizend uur."
 

Is Miller altijd zo'n mazzelpik? "Nee, integendeel (schiet in de lach): vraag het mijn vrouw maar. Waarom ik dit verloren materiaal dan boven water kreeg? Nou, allereerst wás het niet verloren. Het is al die tijd keurig bewaard gebleven, en zodanig dat het ook weer gevonden kon worden - het bewijs dat het archiefsysteem gewoon zijn werk heeft gedaan." Aardig gezegd, maar heeft dan niemand sinds 1969 bij de archiefdienst aangeklopt om beeldfragmenten op te vragen? "Jawel, maar niemand heeft ooit om al het materiaal verzocht."

En dat werd geleverd, vrachtwagenladingen vol, in speciale gekoelde trucks die het onbetaalbare filmmateriaal van Washington naar de inscanservice in New York transporteerden, en weer terug. Om het audio een beetje behapbaar te maken werd de hulp van een algoritme ingeroepen, maar het terugbrengen van die enorme beeldberg bleef uiteraard mensenwerk. Hoe lang was de eerste montageversie eigenlijk? "Negen dagen". Negen dagen?! "Ja, precies zo lang als de missie zelf duurde. We hadden al het materiaal op een tijdlijn gezet, gewoon om zelf grip te krijgen op wanneer wat precies gebeurde. De uitdaging daarna was om het terug te krijgen tot iets onder de twee uur. En om het spannend te houden. De grap in het team was dat we 'Dunkirk in space' maakten. Ook al weet je hoe het afloopt, het is de opzet om de kijker die ervaring te laten voelen. Alsof je er middenin zit."

Soms hoef je daar als regisseur niet zo veel voor te doen. Sterker nog: soms móet je daar als regisseurs niets voor doen. "Buzz Aldrin heeft misschien wel het meest iconische shot uit de filmgeschiedenis gemaakt, de landing van de maanmodule vanuit het raampje van de lander. Dat die opname in andere documentaires altijd flink verknipt werd, met bombastische muziek eronder, dat vond ik altijd al een slechte zaak. In onze film ziet je het gewoon als een ononderbroken shot, van zes minuten... Soms is de kunst om niet in te grijpen en de shots gewoon te laten spreken."
 

Miller doet bescheiden, maar zijn economische, heldere en spannende montage leverde het afgelopen Sundance-festival de prijs voor beste montage op. Maar tegelijkertijd zou ik bést graag eens die negen uur tellende eerste cut willen zien. "O, maar dat kan hoor. Ben Feist, die met ons aan de film werkte, lanceert in juli de website apolloinrealtime.org. Daar staat alles wat bij ons in de montagekamer op de vloer belandde. Dus grijp je slaapzak en zet je wekker voor een negendaagse reis met Apollo 11."
 

Tot slot een vraag over een andere maanreis die in de nabije toekomst moet plaatsvinden: de NASA wil in 2024 weer een bemande missie sturen. Wat voor camera's moeten er dit keer mee aan boord? "Als het aan mij ligt nemen ze 5000 GoPro's mee en filmen ze het vanuit elke denkbare hoek. Je zou zelfs het hele ruimteschip van iPhones kunnen maken, mochten ze dat willen." En als er toch ook een regisseur mee naar boven moet, mogen ze dan bij Miller aankloppen? "Dat is een volmondige ja. Daar hoef ik geen seconde over na te denken."

Anton Damen (Amsterdam, juni 2019)