Fellini: magier en alchemist

Na mooie exposities over onder andere Stanley Kubrick en Johan van der Keuken staat deze zomer Federico Fellini centraal in EYE (Amsterdam). In de tentoonstelling komen vele facetten van zijn oeuvre aan bod en in het filmprogramma wordt zijn volledige werk vertoond.

Fellini - The Exhibition laat een keur aan filmfragmenten, cartoons, geschilderde affiches en fanmail zien. Het rijke oeuvre van Fellini wordt niet chronologisch maar thematisch behandeld. Met onderwerpen als het circus, zijn werkwijze, de muziek van Nino Rota, biografische verbeelding en zijn imposante Droomboek met eigenhandige schetsen en aantekeningen.

Borsten
Federico Fellini (1920-1993) begon als cartoonist bij het satirische blad Marco Aurelio. Hij is altijd blijven tekenen en vele films ontstonden uit wat losse krabbels op papier. Zoals Betty Boop-achtige stripwezens met forse boezem en dikke billen. Een erfenis van zijn verleden, want als jongetje van zeven werd hij naar eigen zeggen bijna doodgeknuffeld door een vrouw met gigantische borsten. In het Droomboek komt pagina na pagina Fellini's obsessie met reusachtige vrouwen voorbij. Zijn tweede liefde is altijd het circus geweest. Zo draait LA STRADA (1954) om een rauwe boeienkoning die met een charmant, uitgebuit vrouwelijk clowntje rondreist. En I CLOWNS (1970) is zelfs volledig aan het circus gewijd.

Otto e mezzo
In de tentoonstelling krijgt LA DOLCE VITA (1960) veel aandacht. Het is van ‘s mans ruim twintig films zijn bekendste geworden. Niet voor niets prijkt de beroemde Trevi fonteinscène met Anita Ekberg op het affiche van EYE. Persoonlijk vind ik 8 ½ ( 1963) veel beter en poëtischer. Hierin zien we een filmregisseur, gespeeld door een magnifieke Marcello Mastroianni, in een creatieve crisis. Hij weet niet meer hoe hij zijn nieuwe film moet voltooien en besluit juist dáárover een film te maken. We volgen hem tijdens zijn gehannes met de producent, zijn aandachtshongerige vrouw en minnaressen, zijn hongerige fans en de tedere herinneringen aan zijn jeugd.

Paparazzi
De meeste van zijn films maakte Fellini in studio Cinecittá, zijn artistieke thuis bij Rome. Hier realiseerde hij beelden uit zijn fantasie op een volkomen gecontroleerde manier als een schilder in zijn studio. Hij hield vooral van de stilte in de studio vlak voor een nieuwe productie; een leeg canvas dat hij dan tot leven kon wekken tot in elk detail. Opmerkelijk, zo laat de expositie zien, is dat Fellini zijn ideeën vaak haalde uit kranten en tijdschriften. Zo zag hij foto's van Anita Ekberg in een reclame: drink meer melk! En dat inspireerde hem tot zijn klassieke scène in de Trevi fontein in LA DOLCE VITA. Voor diezelfde film hoorde hij van het Wonder van Terni, een vrouw die sprak op televisie over de verschijning van God. Dit kreeg veel aandacht in de pers. Fellini zette dit gegeven direct in scène en liet twee kinderen dit mystieke voorval navertellen aan de toegestroomde paparazzi.

Onbewuste
Fellini's films gaan vooral over archetypes in een uniek Felliniaans universum. Hij was een groot bewonderaar van Carl Gustav Jung. Diens ideeën hebben Fellini enorm beïnvloed. In het boek Gesprekken met Fellini van Giovanni Grazzini zegt hij: "Het individu drukt zichzelf uit door middel van zijn dromen. Het meest geheime, mysterieuze en ongeëxploreerde gebied van zichzelf, dat overeenkomt met het onbewuste. Zo doet de mensheid dat door kunstenaars voort te brengen. Zij verbeelden de dromen van de mensheid als zodanig."

Fellini The Exhibition is te zien tot en met 22 september 2013 in EYE, waar ook een volledig retrospectief te zien is. In september wordt Fellini geëerd in Rome met manifestaties georganiseerd door onder andere Roberto Benigni en Giuseppe Tornatore.

(Jaap Mees)