The Imaginarium of Doctor Parnassus

Terry Gilliam heeft zich nooit aan de regels gehouden. In Hollywood is hij samen met Tim Burton en David Lynch een van de weinige echte visuele auteurs. Hij werkt binnen het commerciële studiosysteem toch gedeeltelijk onafhankelijk, en zegt zelf niet binnen een kader geplaatst te kunnen worden. Een bloedstollende sciencefiction thriller wisselt de voormalige animator van Monty Python moeiteloos af met een drugstrip door Las Vegas of een ongewoon sprookje. Eigenlijk zijn al zijn films sprookjes voor volwassenen. Maar hoe mooi de werelden die hij vormgeeft ook zijn, de verhalen hebben altijd iets tragisch.

Wellicht heeft de tragiek van zijn verhalen zich vertaald naar Gilliams eigen leven. Hij was altijd al controversieel en onbegrepen, maar de laatste paar jaar lijkt het hem echt niet mee te zitten. Zijn project THE MAN WHO KILLED DON QUIXOTE werd geteisterd door modderstromen, financiële problemen en een hoofdrolspeler die door prostaatproblemen niet meer op zijn paard kon zitten. Over dat fiasco werd de geweldige documentaire LOST IN LA MANCHA gemaakt en inmiddels is Gilliam weer aan de preproductie begonnen. Hij geeft niet graag op. Ook voor zijn laatste werk, THE IMAGINARIUM OF DOCTOR PARNASSUS, waren de goden hem verre van goedgezind. Halverwege de opnamen overleed namelijk onverwacht acteur Heath Ledger. Toch besloot de regisseur de onafgeronde film als eerbetoon naar Ledger toch af te maken. Hij strikte Johnny Depp, Jude Law en Colin Farrell, om Ledgers rol over te nemen.

Het enige geluk dat hem wel gegund was, was dat het fysiek transformeren van Ledgers personage binnen de fantasiewereld van de film best te verkopen viel. De film gaat namelijk over Doctor Parnassus (Christopher Plummer), die de macht bezit om andermans fantasie te reguleren. Hij probeert hier op de straten van hedendaags Londen zijn geld mee te verdienen, samen met een gezelschap dat in zijn zigeunerwagen met hem meereist. Parnassus heeft een gave, maar ook een geheim: in een uit de hand gelopen weddenschap beloofde hij jaren geleden zijn dochter aan de duivel, zanger Tom Waits met bolhoed en potloodsnorretje. Op een dag redt het gezelschap een vreemdeling met geheugenverlies (Heath Ledger) van de dood. Vanaf het moment dat de vreemdeling arriveert, verandert alles en verschuift de subtiele balans die Parnassus' wereld in stand houdt.

THE IMAGINARIUM OF DOCTOR PARNASSUS is wederom niet voor iedereen geschikt, en zelfs voor de liefhebbers is het een moeilijke film, die wellicht vaker moet worden gezien om echt te worden gewaardeerd. Gilliams creaties zijn prachtig, maar de regisseur is zijn verhaal kwijtgeraakt. Ondanks of misschien door alle visuele afleiding weet het verhaal niet te boeien, en lijken de personages wat doelloos. Terwijl je het hem zo gunt om juist nu een meesterwerk te maken, is DOCTOR PARNASSUS uiteindelijk een teleurstellende, slechts bij vlagen hypnotiserend film die geworden.

Natuurlijk had Terry Gilliam de moeizame taak om het wegvallen van zijn hoofdacteur creatief op te lossen, maar sommige uiteinden zijn nu wel erg slordig aan elkaar geknoopt. Het is naar eigen zeggen Gilliams meest persoonlijke film, maar dat lijkt juist ook de zwakte. Labors of love zijn niet altijd voor een groot publiek bedoeld. Er zullen kijkers zijn die zich helemaal kunnen verliezen in de uitbundige, duistere art direction, in de lyrische vertelling, in het vervreemdende acteren, en in het feit dat er meer vragen zijn dan antwoorden. Voor die mensen is THE IMAGINARIUM OF DOCTOR PARNASSUS alles wat de maker wil dat het is. Als je die nuances net mist, is het allemaal vooral heel vreemd, maar te weinig beklijvend. Terry Gilliam had altijd al een specifieke smaak - hij moet alleen zijn structuur weer even vinden.