The Woman in the Window

In 1933 verruilde regisseur Fritz Lang (1890) het Duitse grondgebied voor dat van de Verenigde Staten, omdat het nazi-regime zijn film DAS TESTAMENT DES DR. MABUSE verbood en hij tot overmaat van ramp door Goebbels himself een goede baan kreeg aangeboden in de Duitse filmindustrie. Hij verliet het land en zijn vrouw, scriptschrijver van onder andere DIE NIBELUNGEN, METROPOLIS en zijn volprezen meesterwerk M, en vestigde zich via Parijs in de V.S., waar hij nog vele films maakte. Van mindere kwaliteit dan zijn Duitse werk, waren dit veelal gedegen verfilmingen van misdaadromans, waarin een individu het opneemt tegen de gezaghebbende instanties. Eén van de betere films uit Langs overzeese carrière is de film-noir THE WOMAN IN THE WINDOW uit 1945, een vindingrijke vertelling van een kleine misstap met grote consequenties.

Edward G. Robinson speelt de aimabele professor Wanley, die na een avondje met zijn intellectuele vrienden betoverd raakt door de schoonheid van de mysterieuze vrouw Alice Reed (Joan Bennett). Na een paar borrels laat hij zich door haar overhalen voor een nachtmutsje bij haar thuis. Wanley heeft daar aangekomen nog geen slok genomen, of een ex-minnaar van de dame dendert de kamer binnen. Wat gestommel en geduw later ligt de man dood op de vloer. Vermoord door Wanley uit zelfverdediging. Maar of de politie dat gelooft? En wat vertelt hij zijn vrouw over de plaats van het delict? Wanley besluit zijn vergrijp te verdonkeremanen om zijn imago te redden. Daarmee halen hij en Alice zich echter meer op de hals dan ze lief is.

Gefilmd in de begintijd van het indertijd enorm populaire genre van de film-noir (met klassiekers als THE MALTESE FALCON en DOUBLE INDEMNITY), was deze verfilming van het boek Once Off Guard van J.H. Wallis direct een enorm succes. Dat lag niet alleen in het verkozen genre, maar evenzeer in de keuze voor Robinson - een van de meest geliefde sterren van die tijd - en in de elegante wijze waarop Fritz Lang dit misdaadverhaal verfilmde. Alhoewel Woman in the Window zeker gekenmerkt kan worden als een film-noir, zijn er interessante verschillen aan te wijzen, waardoor duidelijk wordt hoe behendig Lang zijn eigen stijl en thematiek vermengde met de heersende waan van de dag.

Terwijl in een film-noir de vrouwenfiguur in de regel een femme fatale is die de held de onderwereld of zelfs regelrecht de verdoemenis in sleurt, is Joan Bennett hier eerder de aangeefster dan de aanrichtster. Wanley begaat geheel in de pessimistische Fritz Lang-geest namelijk zelf de fout om als getrouwde man met een onbekende vrouw mee te gaan. Door onwetend of onbewust het lot te tarten, verspeelt hij zijn kansen - ziedaar een directe link met de ideeën van Freud. Al in de eerste scène legt Wanley in een college uit dat het onbewuste een op zichzelf staande kracht is, die een crimineel kan aanzetten tot dingen die hij bewust zou verafschuwen. Op gelijke wijze voert in Fritz Langs M kindermoordenaar Hans Beckert (Peter Lorre) dit argument aan om zich vrij te pleiten van zijn perverse daden.

Ook de voor een film-noir zeer kenmerkende nachtelijke rendez-vous en heimelijke verlangens zijn van minder belang in THE WOMAN IN THE WINDOW. Lang kiest hier voor licht en openheid in plaats van donkere steegjes, labyrintesque interieurs en onuitgesproken verlangens. De dramatisch meest beladen scènes spelen zich nagenoeg allemaal af in het felle licht van kamers en in de buitenlucht. Nergens is er direct sprake van een verlangen van de hoofdpersonen dat verder gaat dan de hoop op een goede afloop en terugkeer naar de oude, vertrouwde situatie. Hun handelen wordt gedreven door de wens de onvermijdelijk verder tikkende klok terug te draaien.

THE WOMAN IN THE WINDOW kenmerkt zich bovendien door motieven die niet specifiek zijn voor de film-noir. Enerzijds is er bijvoorbeeld sprake van een overdaad aan spiegels en dubbele reflecties van dezelfde persoon. Dit motief van de doppelgänger verwijst naar het bestaan van zowel een bewuste als een onbewuste kant van de persoonlijkheid. Anderzijds zit de film vol klokken als representaties van gevangenschap, en de tijd als symbool van het strenge, maatschappelijke systeem waaraan nooit te ontsnappen valt.

Tenslotte kan worden gezegd dat professor Wanley in tegenstelling tot de archetypische film-noir held niet zozeer een slachtoffer van zijn eigen begeertes is, als wel een tragisch slachtoffer van de dominante rol van het onderbewustzijn, waartegen hij zich nooit had kunnen wapenen. Met het personage van Wanley geeft Fritz Lang aan dat je je nooit hoeft te verzetten tegen jezelf en de allesoverheersende massa-maatschappij, die iedere uniciteit opslokt en uitspuugt.

THE WOMAN IN THE WINDOW is een film geworden waarin de stijl het wint van de inhoud. De samenvoeging van typische Fritz Lang-elementen en een solide opgebouwde plot met een vleugje film-noir levert een prachtig gefotografeerde, rijke misdaadfilm op met een curieus einde. De ontknoping van de film is namelijk het bewijs dat ook Lang moest zwichten voor de heersende mores van de tijd. Die dicteerden immers niet alleen dat misdaad niet loont, maar eveneens dat een grote ster als Edward G. Robinson niet terechtgesteld mag worden. Ondanks het hybride einde is Woman in the Window nu vooral te prijzen als een van de betere films die Lang in de Verenigde Staten maakte.