Roads to Koktebel

Een albatros heeft slechts één vleugelbeweging nodig om kilometers ver te vliegen, door zich simpelweg met de wind mee te laten waaien. Voor de 11-jarige hoofdpersoon uit 'Roads to Koktebel' is dat een droom, die niet uitkomt. De weg die hij aflegt van Moskou naar de badplaats Koktebel kost moeite en bestaat niet uit één recht stuk. Het is voor de jongen zowel intrigerend als jaloersmakend dat zo'n beest met zo weinig moeite zo ver kan komen.

Samen met zijn vader ontvlucht de jongen een ellendige periode in Moskou, die getekend is door de dood van zijn moeder en de daaruit voortgekomen alcoholverslaving van zijn vader. Ze zijn op weg naar Koktebel, een stad in de Krim aan de Zwarte Zee, waar ze familie hebben wonen en waar hopelijk een toekomst voor ze ligt. Het is een reis van zo'n 1600 kilometer, die de naamloos gehouden vader en zoon te voet, per goederentrein en liftend afleggen. Geld verdient de vader onderweg door klusjes te doen.

Het desolate, uitgestrekte landschap en de enkeling die ze daarin tegenkomen, zijn metaforen voor perioden in zowel de ontwikkeling van vader en zoon als in die van Rusland. Zo is de spoorwegbeambte die hen aan het begin van hun reis 's nachts uit een goederentrein haalt een metafoor voor het oude, communistische Rusland. Hij is het slachtoffer geworden van de economische malaise na de neergang van het communisme. Het is een man van de oude stempel, die nooit veel heeft gekregen en ook weinig van het leven verwacht. De beambte geldt tevens als een symbool van het verleden van de vader: een tijd van stilstaan en leven zonder hoop.

Het jonge meisje dat de zoon ontmoet in het kleine dorp geniet daarentegen van de verworvenheden van de aansluiting met het westen. Ze luistert naar techno muziek en rookt met de jongen een Marlboro sigaret. De economische en culturele vooruitgang is wel degelijk doorgedrongen, maar ze zit gevangen in een afgelegen dorp tussen de oude mensen. Zij symboliseert de structuurloze vrijheid die de jongen had in Moskou, waar hij zonder veel bemoeienis van zijn vader altijd mocht doen wat hij wilde.

Ze vertrekken dezelfde dag nog te voet. Na een lange wandeling volgt een ontmoeting met een ruwe oud-soldaat. In ruil voor wat geld, eten en onderdak repareert de vader het dak van zijn huis. De oud-soldaat is er een uit het stalinistische tijdperk, die oude dichtverzen voordraagt en de vader en zoon uitbuit met zijn dronken machtsmisbruik. Als hij de vader 's avonds dwingt om wodka met hem te drinken, gaat het mis. De vader valt terug in zijn oude patroon, en de verstandhouding met zijn zoon wordt vanaf dat moment ingewikkeld en moeizaam.

Het zoontje houdt zich met name vast aan zijn droom om te vliegen. Dan kan hij namelijk zien waar hij staat in het landschap en daarmee in het leven. Hij wil als een vogel moeiteloos van het ene punt naar het andere vliegen. De albatros waar zijn vader hem over heeft verteld, is daarnaast ook een symbool van de zee waar ze naar toe gaan. De Zwarte Zee als zinnebeeld van vrijheid en begin van nieuw leven.

'Roads to Koktebel' is meer dan een road-movie waarin twee reizigers door schade en schande wijs worden. De bijna woordenloze communicatie tussen vader en zoon en hun de interactie met het landschap geven de film een spiritualiteit, waar vooral de Russische grootmeester Andrei Tarkovsky patent op had. De debuterende regisseurs/schrijvers vermijden iedere sentimentaliteit en laten de acteurs en de zorgvuldig gekozen locaties voor zichzelf spreken. Met dit ingetogen en indrukwekkend gefilmde werk laten Khlebnikov en Popogrebsky zien een grote belofte te zijn voor de toekomst van de Russische film.