Necktie Youth

Het regiedebuut van de jonge Zuid-Afrikaanse multi-kunstenaar Sibs Shongwe-La Mer is opgedragen aan z’n geboortejaar: 1991. Dat is niet toevallig, want samen met Sibs wordt rond die tijd ook de ‘regenboognatie’ geboren. Het idee van een Zuid-Afrikaanse post-apartheid samenleving waarin Nelson Mandela vrij kan rondlopen en zwart en wit gezamenlijk aan de toekomst van het land kunnen bouwen. Weg met discriminatie en onderdrukking, welkom gelijkheid en broederschap.

Maar wat is er over van dat ideaal? Een overzicht van recente krantenkoppen schetst een weinig vrolijk beeld: migranten die worden belaagd, studenten die het huis van president Jacob Zuma bestormen, vele fraudeschandalen binnen de democratisch gekozen regeringspartij ANC - nota bene de partij van Mandela.

Ook NECKTIE YOUTH stemt niet tot optimisme - ondanks dat de film een heel ander beeld geeft van Zuid-Afrika dan we gewend zijn. Shongwe-La Mer focust namelijk niet op de strijd voor gelijkheid en verbroedering (zoals INVICTUS en de recente biopic MANDELA) of de gewelddadige excessen uit het criminele circuit (Oscarwinnaar TSOTSI, CITY OF VIOLENCE) – NECKTIE YOUTH gaat over het lege bestaan van diegene die het wel goed hebben: verveelde rijke twintigers, die hun existentiële angst verdoven met drank, drugs en seks.

De film opent met de zelfmoord van Emily (Kelly Bates), een zeventienjarig meisje dat zich live voor haar webcam ophangt. Is die daad exemplarisch voor een generatie? Om erachter te komen volgen we jaar later een dag in het leven van Jabz (Bonko Cosmo Khoza) en September (gespeeld door Shongwe-La Mer zelf), twee donkere twintigers die haar gekend hebben. Hun tocht voort ze langs diverse plekken in Johannesburg, op zoek naar cheap thrills en afleiding.

NECKTIE YOUTH is een ontluisterende film. Is dit de toekomst van Zuid-Afrika? Zelfdestructie als uitkomst van de strijd tegen het apartheidsregime. Maar het is ook een indrukwekkende film, die verwart en ontregelt – en op het afgelopen World Cinema Amsterdam festival de juryprijs won. Met z’n 24 jaar is Sibs Shongwe-La Mer een onstuimig talent. Hier is iemand aan het werk die zich niet laat afschrikken door filmconventies, maar al zoekend en proberend een levensgevoel wil vangen. Dan weer breekt Sibs de vierde muur, of citeert hij Godard of Fellini. De ruige rockmuziek op de soundtrack verandert plotsklaps in een ijzige stilte. En wilde drugsscènes worden afgewisseld met poëtische uitstapjes in een park.

Door de hopeloosheid en existentiële leegheid die uit z’n film spreekt, sluit de Zuid-Afrikaan ook aan bij het levensgevoel van J.G. Ballards toekomstroman High Rise, of Ridley Scotts BLADE RUNNER. Het in ijzig zwart-wit gefilmde Johannesburg is een dystopische plek. Waar de lege met graffiti bespoten straten van het centrum, al even unheimlich aanvoelen als de massieve poorten en hekken van de rijke buitenbuurt Standton. De mens dwaalt er vervreemd in rond, telkens ontsnappend via drugs, sociale media of zelfs zelfmoord. Niks heeft er betekenis, zelfs de daad van Emily is na een jaar al weer vergeten. ‘It has to mean something, right?’ vraagt Jabz zich uiteindelijk vertwijfelt af.