Ascenseur pour l'echafaud

Vlak voor het Jeanne Moreau-zomerprogramma losbarst, brengt het Filmmuseum 'Ascenseur pour l'échafaud' alvast uit in een nieuwe kopie. De film wordt gelauwerd als zijnde dé voorloper van de filmstroming Nouvelle Vague, waarvan Godard en Truffaut de bekendste vertegenwoordigers zijn. Prijzenswaardig is de film vooral door de manier waarop het personage van Jeanne Moreau wordt neergezet en door de score van jazzgigant Miles Davis.

Met 'Ascenseur pour l'échafaud' (Lift naar het schavot) verfilmt regisseur Louis Malle de gelijknamige misdaadroman van Noël Calef. Het verhaal gaat over een ex-paratrooper Julien Tavernier (Maurice Ronet), die zijn baas uit de weg ruimt om met diens vrouw Florence (Jeanne Moreau) verder te leven. Het plan mislukt gedeeltelijk als Tavernier vast komt te zitten in een lift en daarmee de rendez-vous met zijn geliefde misloopt. Onwetend van zijn lot, doolt Florence die avond en nacht vertwijfeld rond door een donker en regenachtig Parijs.

Het noodlot heeft voor Tavernier echter nog meer narigheid in petto, want terwijl hij zich uit zijn benarde positie probeert te bevrijden, wordt zijn auto gestolen. Met zijn revolver begaat de autodief tenslotte ook nog eens een moord, waardoor het er steeds slechter uit gaat zien voor de twee tortelduifjes: waartoe een crime passionel wel niet allemaal kan leiden.

Zelf verklaarde Malle een losse, op Hitchcock geïnspireerde misdaadfilm te willen maken. Evenals bij een aantal befaamde films van deze grootmeester draait het in 'Ascenseur pour l'échafaud' om een flinterdun plot en wordt ook hier de hoofdpersoon een moord in de schoenen geschoven. Een sterke suspense film is het echter niet geworden. Er is daartoe simpelweg te weinig coherentie en spanningsopbouw. De drie verschillende verhaallijnen van Tavernier, Florence en de twee autodieven worden niet tot een geheel gesmeed.

Van een overtuigende romance is dan ook geen sprake. De twee geliefden delen geen enkele scène samen, en dit stilistische kenmerk werkt in het nadeel van de film: de regisseur weet hun liefde niet erg invoelbaar te maken, waardoor hun lot je wat koud laat.

Tijdens de vlucht met Taverniers auto krijgen we overigens wel een mooi tijdsbeeld van het roerige Frankrijk eind jaren zestig: de twee linkse, progressieve jongeren staan met hun idealistische denkbeelden lijnrecht tegenover de rijke middle-class Duitsers die ze tegen het lijf lopen, en bekritiseren terloops de Indochina-politiek van Frankrijk. Sociaal protest klinkt ook door in de afkeer die ex-soldaat Tavernier heeft tegen de wapenhandel van zijn baas. Toch wordt hier te weinig en te ongericht aandacht aan besteed, en blijft het bij enkele losse aanzetten.

De sterke punten van de film zijn die waarmee de Nouvelle Vague eind jaren vijftig en begin jaren zestig furore maakt: schokkerig gefilmde buitenopnames, natuurlijke belichting, improvisatie en een non-narratieve structuur.

Zo is Moreau's nacht in Parijs prachtig gefilmd. Ze wordt door de camera van Henri Decaë getoond als ieder ander in de donkere straten van Parijs: zonder opsmuk of soft-focus. De opnames vonden niet plaats in dure studio's, maar met minimale belichting op straat. Nadat ze kortstondig is opgepakt en weer uit het politiebureau wordt vrijgelaten, bekijkt ze zichzelf in de weerspiegeling van een auto en zegt: "Ik ben afzichtelijk. Ik ben gek". Haar nachtelijke zoektocht heeft haar tot een onglamoureuze en vermoeide vrouw gemaakt. Het is een rol die iedere ster zou weigeren, maar die haar juist tot een ster heeft gemaakt.

De muziekscore van Miles Davis bestaat uit een verzameling gedeeltelijk geïmproviseerde jazzstukken. Het is een tot dan toe weinig gebruikte muziekvorm voor films, en geeft de film een passende stadse, experimentele sfeer mee.

'Ascenseur pour l'échafaud' is de eerste fictiefilm van Louis Malle. Twee jaar voor deze film regisseerde hij samen met de befaamde onderwaterfilmer Jacques-Yves Cousteau de documentaire 'The Silent World', waarvoor ze zowel de Oscar als de Gouden Palm wonnen. Direct na 'Ascenseur pour l'échafaud' regisseerde Malle opnieuw Jeanne Moreau in de controversiële, erotische film 'Les Amants'. De filmgeschiedenis is 'Ascenseur pour l'échafaud' ingegaan als de film waarin Jeanne Moreau werd ontdekt, en als inspiratiebron voor de Nouvelle Vague. Alhoewel beide reputaties onterecht zijn, omdat Moreau al in een twintigtal rollen had gespeeld, en de film nog niet de radicaliteit van de stroming had waarmee Truffaut en Godard furore maakten, is het een veelbelovend debuut en interessant tijdsdocument van een groot filmer gebleken.