Irrational Man

Het nieuwste niemendalletje van Woody Allen zorgt voor enige controverse: de film gaat over een filosofieprofessor van middelbare leeftijd (Joaquin Phoenix), die een relatie begint met een veel jongere studente (Emma Stone). Gezien Allens veelbesproken relatie met zijn voormalig stiefdochter Soon-Yi Previn (35 jaar jonger dan hij) en het feit dat zijn adoptiedochter Dylan Farrow hem van verkrachting beschuldigt, leek dit onderwerp op z'n zachts gezegd onhandig gekozen.

Maar Allen lijkt zich in IRRATIONAL MAN bewust van zijn reputatie en speelt ermee. Het is studente Jill die aandringt op de relatie, terwijl haar docent Abe het onverstandig vindt met haar in bed te duiken. De twee discussiëren er langdurig over voordat het er eindelijk van komt.

Helaas zijn hun dialogen nogal vlak en wordt nooit duidelijk wat de intelligente en ambitieuze Jill nou ziet in Abe, een zuipend wrak zonder enige levenslust. Hij is een briljante filosoof, vertelt de film ons. Daar zien we weinig van. De namen Kant, Sartre en Heidegger vallen regelmatig, en Abe geeft een oppervlakkige uitleg van een aantal van hun ideeën; wie weleens hun Wikipediapagina's bezocht, leert niets nieuws. Allen lijkt indruk te willen maken met een humorloos filosofielesje.

De film komt echter tot leven wanneer Allen opeens de Hitchcockiaanse toer opgaat. Laten we niet te veel weggeven: Abe plant een 'perfecte misdaad' om een hem onbekende vrouw te helpen. Door deze immorele maar altruïstische daad hervindt hij de zin in zijn eigen leven – waardoor zijn altruïsme toch zelfzuchtig blijkt. Op z'n best wordt IRRATIONAL MAN zo een antwoord op Allens eerdere CRIMES AND MISDEMEANORS (1989). De misdaadscènes hebben een heerlijk trage spanningsopbouw en zouden in een goede thriller passen, maar krijgen door het gebruik van het jazznummer The In Crowd (Ramsey Lewis Trio) een aangenaam lichtvoetige sfeer.

Helaas brengt de voice-over ernstige schade toe aan dit deel van de film. Abe vertelt ons zaken over zijn motivatie die óf duidelijk blijken uit zijn handelen, óf beter onbenoemd hadden kunnen blijven.

Allen begaat in IRRATIONAL MAN één van de grootste zonden die een filmmaker kan begaan: onderschatting van de kijker. Hij laat zijn personages van alles uitleggen: over filosofie, moraliteit, hun eigen innerlijke leven – allemaal even voorspelbaar en overbodig. Hij laat in IRRATIONAL MAN een aantal boeiende dingen zien, maar doet ze tekort door er telkens doorheen te vertellen.