Ober

Zelf omschrijft schrijver, regisseur en acteur Alex van Warmerdam zijn zesde speelfilm als een reactie op zijn vorige film Grimm, waarin Jacob Derwig en Halina Reijn naar Spanje vluchten nadat ze door hun vader zijn achtergelaten in het bos. Grimm kent weinig dialoog en de meeste scènes zijn buiten op locatie geschoten. Met Ober keert Van Warmerdam terug naar de meer hermetische stijl van Abel, zijn met een Gouden Kalf bekroonde debuut uit 1986, dat zich kenmerkt door een nadruk op interieur en absurdistische dialoog. Ook in zijn nieuwste speelt de regisseur zelf de hoofdrol. Hij speelt ober Edgar, een ongelukkige man van vijftig die letterlijk verhaal gaat halen bij zijn schepper: de schrijver van zijn levensverhaal.

Alex van Warmerdam haalt in zijn film- en theaterwerk steevast de tragiek van zijn immer tobbende personages naar voren door ze absurde dingen te laten zeggen en doen. Toch zijn het vaak heel herkenbare reacties, die juist door intonatie en timing die typische Van Warmerdamcombinatie van hilariteit en mededogen oproepen. In Ober zit direct aan het begin al zo'n voorbeeld als Edgar het hele restaurant in zijn eentje bedient omdat collega Walter niet van het toilet af wil komen. Als Edgar een biefstukje op de grond laat vallen, schuift het pardoes onder de deur de wc in. Zijn reactie: "Joh, geef die entrecote eens een duwtje", waarna hij hem teruglegt om aan de klant te serveren.

Ontevreden is Edgar niet alleen in zijn werk. Thuis heeft hij een liefdeloos huwelijk met zijn bedlegerige vrouw, zijn buren terroriseren hem door afval in zijn tuin te gooien en zijn minnares Victoria zeurt constant aan zijn kop. Als een van zijn klanten hem op een avond hardhandig op zijn slappe werkhouding wijst, is de maat vol. Hij stapt naar Herman, de schrijver van zijn levensverhaal, een rol van Vuurzee-acteur Mark Rietman, om een beetje geluk af te dwingen. Deze is tegen beter weten in bereid tot een concessie en op voorwaarde dat Edgar hem verder met rust laat, schrijft hij er voor zijn fictieve personage een nieuwe minnares bij: de mooie Stella.

Helaas voor Edgar blijft het bij deze ene verzachtende omstandigheid, want de terreur van zijn buren wordt steeds erger, de broer van Victoria slaat hem in elkaar en pech achtervolgt hem overal waar hij gaat. Steeds opnieuw beklaagt hij zich bij zijn schepper om zijn leven wat draaglijker te maken: "Wat is dit voor kloteverhaal!" schreeuwt hij uit. Ook Suzie, de vriendin van de schrijver, gespeeld door Thekla Reuten, bemoeit zich ermee en schrijft zelfs hele passages als haar vriend even niet oplet. Met haar bemoeienis worden de verhaallijnen absurder en absurder. Hoogtepunt is een vervreemdende, David Lynch-achtige scène waarin René van 't Hof als winkelbediende een pijl en boog aan Edgar verkoopt.

In Ober schept Van Warmerdam wederom een flink aantal prettig gestoorde, tobberige personages die zoeken maar nooit vinden. Personages die herkenbaar zijn in hun vaak kleinzielige besognes, maar ver van je afstaan als in zichzelf gekeerde toneelfiguren. De toevoeging van het zelfreflectieve schrijversproces van Herman levert een extra laag op die naadloos aansluit bij de sfeer en thematiek van het beste werk van Van Warmerdam. Ook in Ober ligt zijn kracht in de creatie van een gestileerd keurslijf waarin zijn personages ondanks die gekunsteldheid zodanig tot leven worden gewekt dat ze beurtelings medelijden en hilariteit op weten te roepen.