Waldstille

WALDSTILLE is een slopende film over een al even slopend rouwproces, waarin de voortijdige dood van de jonge Tinka (Maartje van Wetering) de Brabantse gemeenschap van het fictieve dorpje Waldstille tot op het bot verscheurt. Het is ook een voorlopige kroon op het oeuvre van regisseur Martijn Maria Smits, die zich sinds zijn regiedebuut ANVERS (2009) als een eigenzinnige filmmaker heeft gemanifesteerd. Een soort Nederlandse Béla Tarr of Jean-Pierre en Luc Dardenne, die met zijn camera op zoek is naar vergeten onderwerpen - de uitzichtloosheid van Belgische arbeiderscaféetjes (ANVERS, C’EST DEJA L’ETE) of de radeloosheid van een Almeerse lerares Duits (Telefilm VOOR EMILIA) – en ze vervolgens meedogenloos in beeld brengt.

In WALDSTILLE zet Smits zowaar hoger in – waar hij in eerdere films vooral het verscholen leed van individuen onder de loep nam, is Tinka’s dood de aanleiding om de impact ervan op een heel dorpje onder de aandacht te brengen. De dood is in ieder geval de schuld van haar echtgenoot Ben (Thomas Ryckewaert) met wie ze een dochtertje Cindy heeft. Of, in ieder geval: zo zien de direct betrokkenen het. Want nadat de twee na een dronken ruzie tijdens carnaval (Tinka danste met een ander, Ben stond strak van de cocaïne) het in de auto weer bijleggen, worden ze op weg naar huis door een vrachtwagen aangereden. Tinka is opslag dood, Ben overleeft de klap. Hij zat achter het stuur.

Iedereen die ooit in een soortgelijke dorpse gemeenschap woonde, kan zich iets voorstellen bij de openingsscène. Dat lullige carnaval, die grijze uitzichtloosheid. Zelfs hossend met een biertje ontkomen Ben en Tinka niet aan die constante sociale controle en roddel en achterklap. Iedereen zal zich ook iets kunnen voorstellen bij de woede en pijn, die zich na zo’n verwoestende gebeurtenis van de betrokkene meester maakt. Een stille tocht, de begrafenis, een close-up Tinka’s huilende moeder – ze gaan door merg en been.

Die onoverkomelijke pijn houden Ben en Tinka’s nabestaanden de rest van Smits‘ verhaal in een verstikkende greep. Wanneer Ben na een gevangenschap weer terugkeert naar Waldstille, gaat dat moeizaam. Van z’n schoonfamilie mag Ben z’n kind niet zien, en op het boerenbedrijf van zijn ouders vindt hij zijn draai maar niet. “Weet je al wat je gaat doen?” vist z’n broer naar Ben toekomstplannen. Maar Ben weet het niet, alleen dat hij zijn dochtertje zien wilt. Maar dat wordt door iedereen tegengehouden.

Ondanks de ambitie is WALDSTILLE ook behoudender, en minder uitgesproken dan Smits eerdere films. Waar C’EST DEJA L’ETE (en televisiefilms ANVERS en VOOR EMILIA, tot een zekere hoogte) op de Dardennes is geënt, ademt WALDSTILLE de meer ingetogen sfeer van Nanouk Leopold, Carlos Reygades en Christian Petzold. Geen wild schuddende camera die personages met opgekropte woede door grauwe arbeidersstraten volgt; WALDSTILLE staat stil bij de scherven die het ongeluk heeft achtergelaten. En zoekt naar de mogelijkheid van troost en zin in het Brabantse polderlandschap.

En ondanks dat Smits een echte acteursregisseur is - net als z’n eerdere films lijken de meest impactvolle scènes te zijn ontstaan uit improvisatie en spontane ingevingen - is het cameraman Frank van den Eeden (BOVEN IS HET STIL, FULL CONTACT) die een magische gloed geeft aan het geheel. De paarse schemering waarin we Ben stoom zien afblazen door op hoge snelheid zin pick-up over de akkers te laten spinnen, vat eigenlijk de essentie van de hele film. Ronddraaiend in cirkels bij zonsondergang – een zowel prachtig, als eenzaam beeld. Ooit was er licht, maar sinds die klap is er alleen nog maar donkerheid in het vooruitzicht. Bens instinct is het draaien van rondjes, hopelijk stelt dat de duisternis nog even uit.

Misschien is de tragiek in WALDSTILLE dat niemand een alternatief heeft. Wat moet Ben doen? Verhuizen? Het boerenbedrijf van z’n ouders is alles wat hij heeft. Zijn dochter opgeven? Zelfmoord? En wat moeten Tinka’s ouders doen? Hun immense pijn opzij zetten? De klap heeft de dorpse gemeenschap zo gebroken, dat de scherven niet meer gelijmd kunnen worden. En dat doet pijn. Voor altijd.

Lees hier ons interview over WALDSTILLE met regisseur Martijn Maria Smits:  http://www.thecultcorner.com/interviews/interview-martijn-maria-smits