Prometheus

Dertig jaar duurde het voordat Ridley Scott zijn terugkeer maakte naar sciencefiction, het genre waar hij ooit groot mee werd en waarbinnen hij twee mijlpalen regisseerde. Met ALIEN (1979) creëerde hij het engste ruimtemonster ooit. De op H.R. Giger geïnspireerde Xenomorph zuigt zich vast op je gezicht om een parasiet in te brengen, die zich vervolgens weer via je borstkas naar buiten vreet, waarna het uitgroeit tot een volwassen moordmachine met bijtend zuur als bloed. Drie jaar daarna zocht Scott naar de grenzen van de menselijkheid met het visueel overdonderende BLADE RUNNER (en liet hij Rutger Hauer bijkans zijn beste rol uit zijn carrière spelen).

Met PROMETHEUS keert hij terug naar het Alien-universum. Zijn originele film kreeg drie vervolgen die elk extra achtergrondverhaal met zich meebrachten. Dit vijfde filmdeel begint, zoals tegenwoordig zo'n beetje elke grote franchise, bij het begin, en dus voor de verhaallijn van het origineel. Het is in PROMETHEUS niet meer mens versus Xenomorph, want Scott introduceert een nieuw ras. Een team van wetenschappers ontdekt aan het einde van deze eeuw over de hele wereld aanwijzingen dat de aarde ooit bezoek had van een ras dat ons geschapen heeft: de Engineers. Op zoek naar antwoorden reizen ze op expeditie naar een planeet waar deze Engineers zouden wonen.

Maar in de ruimte is het koud en kan niemand je horen schreeuwen, dus wanneer het er mis gaat, dan gaat het ook goed mis. Hooggespannen werd gewacht of Scotts terugkeer naar sciencefiction net zo claustrofobisch zou zijn als zijn eerste bezoek eraan. En wellicht belangrijker: doet hij het veelomvattende verhaal eer aan? De fan is het lastigste publiek om te bedienen, want de fan is kritisch. Het antwoord op deze vragen is niet simpel, maar zouden we gedwongen worden tot een simpel 'ja' of 'nee', dan is het antwoord negatief: Scott slaagt er niet in om met PROMETHEUS een nieuwe mijlpaal te plaatsen. Zo claustrofobisch als de eerste film uit de reeks is dit evenmin.

Dat komt niet omdat PROMETHEUS visueel niet imponeert, of dat het aan acteergeweld schort. De expeditie landt op een planeet, naast een rij ogenschijnlijk verlaten gebouwen. Qua interieur sluiten deze prachtig aan op de kunst van H.R. Giger, de inspirator voor het aanvankelijke design van de Xenomorph. Ook de Engineers, die om een mysterieuze reden allemaal dood binnen het complex liggen, kregen mooi vorm. Ze zijn groot, wit, gespierd en slim (niet slim genoeg...). Een soort Nietzscheaanse übermensch from outer space. We zien deze schepper overigens al tijdens de fraai geschoten aantiteling, waarin één van hen zichzelf op aarde opoffert en daarmee een celdeling in gang zet: is dit het begin van de evolutie op onze jonge planeet?

Deze en meerdere vragen worden opgeworpen, maar lang niet altijd beantwoord. Scott geeft achtergrondverhaal, teveel, en vergaloppeert zichzelf. Wat zit er nou precies in de zwarte vazen die in het ruimtecomplex van de Engineers staan? Waarom besmet het robotische bemanningslid van de expeditie een wetenschapper en waarom houdt hij geen rekening met de kettingreactie die dit teweeg brengt? Waarom rent het team wetenschappers eigenlijk als kip zonder kop over de planeet zonder eerst een goede verkenningsmissie uit te voeren? Zelfs Mars wordt beter in kaart gebracht en daar woont niemand. Ligt het aan het tomeloze enthousiasme dat we eindelijk onze maker vonden, of komt het door een ondoordacht scenario? En zou jij op een vreemde planeet vol met buitenaardse lijken je arm uitsteken naar een cobra-achtig wezen dat op je af komt?

PROMETHEUS is een onlogische film die ook nog eens nodeloos ingewikkeld in elkaar steekt. Niet elk antwoord hoeft aangereikt te worden en mysterie is fijn (zelfs zeldzaam in een blockbuster), maar onlogica en plotgaten zijn heel iets anders. Scott wil teveel opbouwen, uitleggen en mysterieus houden tegelijkertijd. We geven een voldoende door Noomi Rapace als hoofdpersoon die opnieuw een openbaring blijkt als actrice. Haar operatiescène in deze film is er één voor in de boeken. Michael Fassbender laat als robot David zien dat hij tot de beste acteurs van deze generatie behoort. Hij neemt zijn rol als andoïde bemanningslid precies serieus genoeg en is daarom verrassend grappig voor een mechanisch mens zonder emotie. Maar ze verdrinken ook een beetje in het verhaal. Scotts nieuwste is een enge en vooral een mooi geschoten sciencefiction geworden. Maar een goede start voor een reeks Alien-prequels? Daarvoor is PROMETHEUS vreemd genoeg te slecht doordacht.