The Favourite

Yorgos Lanthimos is de afgelopen jaren uitgegroeid tot een van de meest spraakmakende regisseurs van deze tijd. Met zijn surreële beeldtaal en uitgekiende scenario’s creëert hij eigenzinnige, absurde werelden. Het valt niet mee om tegenwoordig, met al meer dan honderd jaar filmgeschiedenis achter de rug, films te maken die in het geheugen gegrift blijven en uniek zijn. Met andere woorden: om een film te maken die alleen Lanthimos kan maken en niemand anders. Hij behoort tot die selecte groep regisseurs wiens achternaam het verdient om in een bijvoeglijk naamwoord te worden veranderd – er kan worden gesproken over een Lanthimosiaanse film.

Toch verwikkelen zijn eerdere films (onder andere THE LOBSTER en KILLING OF A SACRED DEER), hoe slim en innovatief ze ook zijn, zich in steeds benauwdere positie. Eentje die de grenzen van zijn absurde wereld blootlegt. Hoe excentrieker zijn dogma’s op beeld verschijnen, hoe meer zijn apathische staccatostijl geneigd is te verzuren na verloop van tijd. Zijn droogkomische absurditeiten, die altijd hun grondslag vinden in het ‘normale’ en het ‘alledaagse’, hebben simpelweg een limiet. Die kille versteendheid stroomde, eerder dan sijpelde, jammer genoeg door zijn films. Op een gegeven moment was de rek er wel uit.

Daartegenover staat dat na het zien van een film van Lanthimos iedere keer een onbehaaglijk gevoel achterblijft; een knagend gevoel dat samen met de altijd bijtende (im)morele thematiek leidt tot discussie. Zijn films worden nu eenmaal belicht én bewolkt door zijn eigenaardige aanpak.

In THE FAVOURITE trekt die sluierwolk gelukkig weg. Die ommekeer komt doordat Lanthimos ditmaal opereert in een al panklare absurde arena, die van de extreem gekuiste Engelse monarchie uit de vroege 18e eeuw met al haar hoffelijkheden en koninklijke etiquette. Tegen deze achtergrond zoekt Lanthimos, in plaats van het kunstmatige, juist het menselijke op: onderlinge jaloezie, seksuele begeerte en de strijd om macht.

Centraal staat de vergiftigde driehoeksverhouding tussen koningin Anne (Olivia Colman), haar loyale adviseur, en tevens minnares, Sarah (Rachel Weisz) en dienstmeid Abigail (Emma Stone). Koningin Anne, die naast haar persoonlijke jichtaanvallen, stemmingswisselingen en woede-uitbarstingen ook nog eens met de Fransen oorlog voert, staat uiteraard boven aan de keten. Abigail als nobele dienstmeid staat onderaan en Sarah bungelt daar ergens tussenin. Het dynamische schaakspel tussen het drietal draagt de film naar komische en verfrissende hoogtes die Lanthimos tot voorheen nooit opzocht.

Met THE FAVOURITE komen we gelukkig op adem. Voor een film van Lanthimos is deze bijzonder speels en open. En dat zonder zijn gebruikelijke sarcasme en arrogantie, waar zijn personages nog steeds vervuld van zijn, van tafel te vegen. Het lijkt alsof de stijve, cynische motoriek die voorheen zijn films aanstuurden Lanthimos nu is ontgaan. En dat komt deze film ten goede. Ook in beeld: het BARRY LYNDON-achtige gebruik van (natuurlijk) licht en het gedoseerde gebruik van verbogen, wijde perspectieven schept een fris en luchtig geheel.

THE FAVOURITE is een haarfijn geslepen film waaruit Lanthimos zijn kennis en kunde tentoonstelt. Geen kunstmatige geraamtes opgezet in alledaagse omgevingen, maar menselijke verlangens in zeer hoffelijke tijden. Het barok druipt werkelijk van het beeld. En ook uit de luidsprekers: oorverdovende orgels en klavieren overdonderen terwijl onheilspellend vioolgetjilp je in bedwang houdt. Lanthimos lijkt zich herboren te voelen en daarom zou zijn jongste film zomaar eens je nieuwe favoriet van hem kunnen worden.