The Libertine

In de proloog van The Libertine komt John Wilmot uit het donker naar voren in een schaars verlicht, grofkorrelig beeld. Hij richt het woord tot de kijker en verklaart zelfingenomen dat wij niet van hem zullen gaan houden. Grofgebekt en doodserieus legt Wilmot uit dat de mening van een ander hem koud laat en dat hij slechts geïnteresseerd is in zijn eigen ongeremde genotzucht. In dit debuut van Dunmore krijgt de onconventionele houding van de graaf als zogenaamde libertijn alle ruimte ten koste van een strikt historische duiding. Wilmot doet dan ook werkelijk alles wat God en koning hem verbieden. Zijn creatieve talent houdt hem eerst nog staande, maar tegen syfilis is uiteindelijk niemand bestand. "En, heb je me gemist," vraagt Wilmot aan een van zijn vaste hoertjes na een verbanning van drie maanden. "Ik miste het geld," repliceert ze. "Mooi, ik hou niet van hoeren met gevoelens."

De echte graaf van Rochester leefde van 1647 tot 1680. De heldenstatus die hij genoot aan het Engelse hof dankte hij aan zijn heldhaftige optreden tegen de Nederlanders op zee, en aan zijn scherpe, vrije geest die hij in dienst stelde van poëzie en theater. Getrouwd met een rijke erfgename verdeelde Wilmot zijn tijd tussen zijn vrouw op het platteland en zijn vrienden en hoeren in Londen. Weliswaar was de koning een persoonlijke vriend, maar ook die verbande de graaf af en toe uit Londen als hij weer eens te ver was gegaan. The Libertine begint als Wilmot na drie maanden verbanning weer terugkeert naar de hoofdstad. Daar aangekomen zoekt Wilmot zijn vaste groep vrienden op. Deze 'merry gang' bestaat uit een aantal schrijvers en poëten, berucht om hun overmatige alcoholconsumptie en vlijmscherpe samenspraak.

John Wilmot (Johnny Depp) conformeert zich aan niemand. Hij gaat vreemd bij het leven met zowel mannen als vrouwen, beledigt God en koning Charles II (John Malkovich, hier tevens producent) te pas en te onpas en gaat zich te buiten aan alcohol. Wanneer Wilmot de onervaren actrice Elizabeth Barry (Samantha Morton) ontmoet, is hij erop gebrand van haar de beste actrice van hun tijd te maken. Daartoe geeft hij toneelles en schrijft speciaal voor de koning een stuk waarin zij de hoofdrol zal vertolken. Tegen de conventies van een edelman in houdt de graaf zich steeds meer bezig met het theater. Het stuk wordt een complete mislukking en zijn reputatie loopt onherstelbare schade op.

De voortdurend beschonken graaf van Rochester verliest het krediet dat hij heeft opgebouwd en valt zelfs uit de gratie bij de koning. Eerloos stort hij zich volledig op alles dat hem genoegen verschaft, en graaft zo zijn eigen graf. "Ik moet overdrijven om te voelen dat ik leef," zo omschrijft Wilmot zelf zijn oncontroleerbare dwang om zijn genotzucht te stillen. Al op jonge leeftijd lijdt hij aan zware alcoholverslaving en syfilis. De transformatie van acteur Johnny Depp is adembenemend. Geholpen door de effectieve make-up zwalkt en strompelt hij zonder neus, maar zelfingenomen en scherpzinnig als in zijn hoogtijdagen richting zijn laatste adem.

The Libertine is uitzonderlijk origineel en compromisloos in zijn portrettering van deze historische figuur. De film is zeer grofkorrelig en donker opgenomen, wat algemeen wordt geweten aan de budgettaire problemen die de productie hebben geplaagd. Terecht of niet werkt het stilistisch in ieder geval in het voordeel van dit duistere portret van John Wilmot. Niet iedere filmkijker zal deze theatrale levensschets waarderen en The Libertine zal zonder twijfel verdeeldheid zaaien. De strijd die de graaf voerde voor seksuele vrijheid en zijn allesverwoestende alcoholisme is namelijk pittige kost. Het is een ruwe, neerwaartse spiraal, waaraan de filmkijker zich zal moeten aanpassen om het te waarderen. De rollen van Morton en Malkovich zijn bijvoorbeeld geen afgeronde, zelfstandige personages, maar prikkelende bijrollen die fungeren als klankbord voor Johnny Depp's personage.

Zonder veel budget zet debuterend regisseur Dunmore de tomeloze losbandigheid van John Wilmot zo overtuigend neer dat de verdorvenheid van het scherm spat. De cast is daarbij fantastisch en de muziek van Michael Nyman past perfect bij de decadentie van de verbeelde tijd. Het productiedesign van Ben van Os (Girl with a Pearl Earring) komt minder goed uit de verf, omdat de karige belichting weinig zichtbaar maakt van zijn werk. The Libertine is passend opgedragen aan Mary Selway, de grande dame van de Engelse casting, acteur Marlon Brando en schrijver Hunter S. Thompson, die alledrie in de afgelopen twee jaar zijn overleden. Zij zouden ongetwijfeld een staande ovatie hebben gegeven als ze de kans hadden gehad om deze volbloed acteursfilm over losbandigheid op het witte doek te kunnen aanschouwen.