The House that Jack Built

Een film van Lars von Trier is en blijft een belevenis. Zo ook zijn terugkeerfilm THE HOUSE THAT JACK BUILT, een kille helletocht in vijf delen waarin seriemoordenaar Jack zijn levensverhaal uit de doeken doet aan de mysterieuze reisgids Verge (Bruno Ganz). Net als de rest van Von Triers oeuvre een film vol met prikkelende ideeën, beelden en plaagstootjes, al komen de banale geweldsplegingen, ironische plotwendingen en misleidende terzijdes over onder andere dessertwijnen en Naziarchitectuur in zijn nieuwste nooit helemaal op een uitdagende of onthutsende manier samen.

THE HOUSE THAT JACK BUILT draait dus om Jack, ijzig gespeeld door Matt Dillon. Seriemoordenaar én ingenieur. Jack is al jaren bezig met het ontwerpen van het perfecte huis, een alomvattend project dat maar niet af wil komen. Ergens op een leeg veld bouwt Jack zijn ontwerpen op om ze vervolgens weer af te breken. Het bouwmateriaal is leidend bij het maken van een huis, doet hij uit de doeken. Maar dat betekent wel dat wanneer het materiaal niet verder wil, je opnieuw moet beginnen. Dus de betonnen fundering moet weer afgebroken worden, wanneer die blijkt te passen in de bosrijke omgeving. De vernedering, kreunt Jack op de voice over.

Ook in Jacks tweede levenswerk is het materiaal leidend – de dwangneurotische Jack kan het namelijk niet laten om mensen te vermoorden. Net als de bouwmaterialen, lokken Jacks slachtoffers hun eigen moordmethodes uit. Een praatzieke vrouw met autopech (Uma Thurman) slaat hij met een autokrik het hoofd in, tijdens een jachtspelletje schiet hij een alleenstaande moeder en haar twee zoons dood. Bij een weduwe praat Jack zichzelf als verzekeringsagent naar binnen, om haar vervolgens stikkend in haar eigen tong op de grond te laten liggen. Ondertussen ruimt de obsessieve moordenaar het huis zorgvuldig op – komt die dwangneurose toch nog van pas.

Net als in NYMPHOMANIAC (2013) kiest Von Trier ervoor het verhaal via een flashbackstructuur te vertellen: vijf willkeurig gekozen moordpartijen worden door de tergblikkende Jack en Verge van commentaar voorzien, terwijl ze zelf op een trektocht door de duisternis trekken. Dat die tocht uiteindelijk het verhaal binnensluipt, zal niemand verbazen. Net zo min dat Verge gemodelleerd is naar dichter Vergilius uit De Goddelijke Komedie van Dante, want dat het verhaal kijkt als een steeds verdere tocht naar het binnenste van de hel is vanaf het begin evident.

Ook net als NYMPHOMANIAC belooft THE HOUSE THAT JACK BUILT de kijker op het eerste gezicht over de top exploitatie –NYMPHOMANIAC verlekkerde ons met porno en echte seks, THE HOUSE THAT JACK BUILT met moordpartijen en andere gruwelijkheden. In het eerste geval werd het een wat bedaarde verhandeling over seksualiteit. En al zorgde THE HOUSE THAT JACK BUILT tijdens de première in Cannes (waar de regisseur na een verbanning vorig jaar weer welkom was) voor de nodige opschudding, de doorgewinterde genrefan zal er niet meteen van opschrikken. Het is eerder de algemene leegheid, of dat typische Von Trier nihilisme, waar die meer moeite mee zal hebben. Von Trier plaagt en stoot (dat eendje!), maar een echt uitdagende film wil het niet worden.

In recensies is de suggestie gedaan dat THE HOUSE THAT JACK BUILT eigenlijk over Von Trier zelf gaat. De kunstenaar in crisis, is inderdaad een thema dat door de film loopt. Ook stopte Von Trier er genoeg aanknopingspunten in om er mee aan de haal te gaan, al lijkt dat ook een rookgordijn om filmcritici om de tuin te leiden. Als we er toch iets mee moeten, zou ik zou zeggen dat de film verschillende losse eindjes uit Von Triers carrière samenbrengt. Zo zou je THE HOUSE THAT JACK BUILT net zo makkelijk het sluitstuk kunnen zijn van diens onvoltooide Amerika-trilogie (DOGVILLE, MANDERLAY) kunnen zien, als dat van zijn onafgemaakte drieluik over depressie (ANTICHRIST, MELANCHOLIA), als exploitatietweeluik met NYMPOMANIAC. Goed, Lars die huizen zijn nu gebouwd. Wat nu?