Kes

Terneergeslagen door het moeizame productieproces van zijn speelfilmdebuut POOR COW (1967), richtte de sociaal geëngageerde Britse regisseur Ken Loach in 1969 productiemaatschappij Kestrel Films op. Het doel: minder bemoeienis van buitenaf en de vrijheid om zelf interessante filmprojecten te kiezen. Zijn eerste project werd KES, gebaseerd op de roman A Kestrel for a Knave van de Britse auteur Barry Hines. Mede dankzij deze verfilming is dat verhaal, dat Hines baseerde op zijn eigen jeugdervaringen in de mijnwerkersstad Barnsley, klassiek geworden. De 15-jarige Billy Casper ontsnapt hierin even aan zijn armlastige omgeving door zich over een torenvalk te ontfermen.

Loach, van herkomst ook een volksjongen, werkte nauw met Hines samen aan het scenario. De moeilijkheden van het opgroeien in een Brits arbeidersgezin hadden waarschijnlijk niet beter verfilmd kunnen worden. We krijgen we het alledaagse leven te zien door de ogen van de kwetsbare en sociaal onhandige Billy, perfect gespeeld door lokale schooljongen David Bradley. De film probeert de destructieve effecten bloot te leggen die een disfunctionele familie, een te strikt doorgevoerd schoolregime en een uitzichtloze omgeving kunnen hebben op de jeugd aan de onderkant van de maatschappij.

KES schept vooral een empathisch en respectvol beeld van het leven in Barnsley. Opzichtig sentiment wordt daarbij niet aangewend. Op meesterlijke wijze toont Loach de onrechtvaardigheden van de Britse klassenmaatschappij, zonder dat te romantiseren. Deze sociaal kritische houding zou ook tekenend zijn voor zijn verdere carrière, dat naast intieme familiedrama's als KES en LADYBIRD LADYBIRD (1994) bestaat uit sociaal kritische, bijna politieke pamfletten als HIDDEN AGENDA (1990) en zijn meest recente film ROUTE IRISH (2010), over de oorlog in Irak.

Daarnaast perfectioneerde Loach met KES zijn veelgeprezen realistische filmstijl. Hiermee experimenteerde hij voor het eerst tijdens zijn periode als regisseur van televisiefilms. Onder invloed van sociaal geëngageerde films zoals Vittorio De Sica's LADRI DI BICICLETTE (1948), Gillo Pontecorvo's THE BATTLE OF ALGIERS (1966) en het vroege werk van Milos Forman, maakte Loach in de jaren zestig deel uit van een beweging filmmakers die bij de BBC de ruimte kreeg om eigenzinnige televisiefilms te maken. Zij hielden zich niet bezig met filmsterren en absurde avonturen, maar met gewone mensen of onderdrukte groepen. Dankzij de 16mm camera verruilden ze de artificiële sets van de televisiestudio's voor de straat, op zoek naar de arbeider en diens verhaal.

In KES zet Loach deze handelswijze voort en pioniert hij met manieren om zijn verhalen nog realistischer te vertellen. Dat werd later ook toegepast door Mike Leigh en de gebroeders Dardenne, met veel succes. KES ontleent zijn authentieke karakter onder andere aan de documentaire-achtige cameravoering, het inzetten van ongetrainde acteurs die in hun lokale dialect bleven spreken en door het creëren van onverwachte, spontane situaties waarop de acteurs alleen maar op natuurlijke wijze konden reageren. Dit overigens soms ten koste van diezelfde acteurs. Zo vertelde Loach eens over een scène waarin een groepje schooljongens straf krijgt. Ze wisten niet dat ze daadwerkelijk een tik met een liniaal zouden krijgen. De regisseur wilde een zo realistisch mogelijke gezichtuitdrukking ontlokken. En het einde van KES is mede zo hartverscheurend omdat David Bradley tijdens de opnames nietsvermoedend met een echte dode torenvalk werd geconfronteerd.

Toen deze film in 1969 uitkwam kreeg de film direct een plek in de canon van de Britse cinema toegewezen. En ondanks een oeuvre vol met hoogtepunten, blijft KES nog steeds een van de beste en meest hartverwarmende films van Loach. De film zit vol memorabele personages en scènes die rechtstreeks uit het leven zijn gegrepen: Billy met zijn zorgzaamheid voor zijn torenvalk Kes, zijn aan alcohol verslaafde broer, de strenge maar ook bezorgde leraren en de ongelooflijk grappige schoolvoetbalscène zijn ruim veertig jaar na dato nog even ontroerend. Bovendien is deze nieuwe, gerestaureerde versie voorzien van een scherpere beeldkwaliteit en helderdere kleuren, waardoor KES op geen enkele manier aan zeggingskracht verloren heeft.