Ixcanul

De 17-jarige Mayaanse María (María Mercedes Coroy) leeft met haar ouders op een koffieplantage op een nog actieve vulkaan (ixcanul) in Guatemala. Aan de ander kant van de vulkaan liggen de Verenigde Staten, maar meer dan een vage droom is dat niet voor María. Ze weet alleen dat ze niet in haar dorp wil blijven. Een plan dat haar ouders dwarsbomen door haar uit te huwelijken aan Ignacio (Justo Lorenzo), een welvarende jongeman die haar gezin in zijn huis laat wonen terwijl hij voor zaken in de stad is. In die periode verleidt María arbeider Pepe die een vlucht naar de V.S. plant, maar ze raakt zwanger. Een toekomst met Pepe zit er helaas ook niet in, want hij sluipt als een dief in de nacht weg. Dus er zit niets anders op dan het Ignacio op te biechten.

IXCANUL is niet de eerste film uit Guatemala, maar van een booming filmindustrie kun je ook niet spreken met een honderdtal lange speelfilmproducties in totaal. In dit langespeelfilmdebuut van Jayro Bustamante duiken we onder in de regio waar hij zelf opgroeide. Toen hij na jarenlange afwezigheid terugkeerde om ter voorbereiding met de inwoners te praten, viel hem ineens op hoe bijzonder de relatie tussen dochters, moeder en grootmoeders is in Guatemala, en hoe dat wortelt in tradities en voorouderlijk bijgeloof. Dát moest de focus van zijn speelfilm worden.

Het duidelijkst komt die focus naar voren in de relatie tussen María en haar moeder (María Telón). Dit is er namelijk een van volledige harmonie en vertrouwen, een zeldzaamheid in de cinema en literatuur. Ondanks de patriarchale constructie van uithuwelijking, hebben de vrouwen de controle over de meest belangrijke dagelijkse zaken in het dorp, en María’s moeder leert haar de daarbij horende verantwoordelijkheid al vroeg zelf te nemen. Dit levert het hart van de film, en enkele hartveroverende scènes op. De subplot over de handel in baby’s –een vorm van misdaad waarin Guatemala helaas bovenaan de wereldranking staat- voelt wat gekunsteld, maar daarmee trekt Bustamante de plot van IXCANUL wel effectief door naar het heden.