12 Years a Slave

In een van de meest indrukwekkende scènes uit Steve McQueens nieuwste film 12 YEARS A SLAVE hangt de zwarte slaaf Solomon met een strop om zijn nek aan een boom. Als hij zich strekt reiken zijn voeten nog net de grond. Geeft hij dat strekken op, dan zal hij zeker stikken. Houdt hij vol dan wacht hem de verdere gruwel van het slavenbestaan. Een metafoor voor de gehele film: zwevend tussen slaaf en dood is overleven het enige wat Solomon nog kan doen in zijn benarde positie.

Net als zijn twee eerdere speelfilms, HUNGER (2008) over de hongerstaking van IRA-activist Bobby Sands en SHAME (2011) over seksverslaafde Brandon, vertelt McQueens historische slavernijepos 12 YEARS A SLAVE een verhaal over onmacht in een ontmenselijkend systeem. Maar waar een strakke, gedistantieerde stijl die eerdere films domineerde, laat de Britse regisseur en videokunstenaar zijn verhaal ditmaal meer voor zichzelf spreken. Het resultaat: vorm en inhoud vallen magistraal samen, in een ongemakkelijke en fysiek overrompelende film die haar onderwerp slavernij recht in de ogen durft te kijken.

12 YEARS A SLAVE is gebaseerd op het in 1853 gepubliceerde verslag van de vrije zwarte man Solomon Northup. Een welgestelde violist en familieman uit Saratoga Springs, New York die in 1841 door een list van twee gewiekste handelaren als slaaf op een plantage in Louisiana belandt. Gestript van zijn vrijheid en identiteit spendeert Solomon er onder de hem opgelegde naam Platt uiteindelijk twaalf jaar van zijn leven.

McQueen en scenarist John Ridley volgen Northups levensverhaal nauwkeurig door de film als een afdaling in de hel te structureren. Na zijn kidnapping moet Solomon (Chiwetel Eijofor) nachtmerrie na nachtmerrie zien te overleven. En na verschillende omzwervingen belandt hij uiteindelijk bij de maniakale plantagehouder Edwin Epps, een wolfachtige Michael Fassbender, die geïnspireerd door Bijbelpassages zijn slaven, meer nog dan andere plantage-eigenaren, als eigendom ziet. Dronken door die macht en haast psychotisch door de voor hem verwarrende verliefdheid op de jonge slavin Patsey, een indrukwekkend debuterende Lupita Nyong’o, behandelt hij zijn slaven onmenselijk en stapelen vernedering na vernedering elkaar op.

De hoofdrol van Solomon wordt gespeeld door de Brits-Nigeriaanse acteur Chiwetel Eijofor, vooral bekend als bijrolacteur in films als AMISTAD (1997), DIRTY PRETTY THINGS (2002) en CHILDREN OF MEN (2006). Zijn Solomon is een briljante vertolking van een man die zijn innerlijk niet mag prijsgeven om te overleven. Eijofor weet zonder tekst, en vooral met zijn ogen en lichaamshouding, de psychologische tol van zijn levenslot over te brengen. Wanneer hij na de zoveelste vernedering van Epps alleen nog maar de camera in kan staren, weten we dat een razend makende wanhoop nabij is.

12 YEARS A SLAVE is een meesterwerk: fysiek, hard en intens. De film is ook een lijdensweg. Aan de pijn en vernedering komt geen einde. Want zelfs wanneer Solomon dankzij de hulp van een Canadese timmerman Bass (Brad Pitt) zijn vrijheid weer terugkrijgt, blijft het plantageleven bij Epps gewoon doorgaan. En dat is een wrang besef: uiteindelijk hebben Solomons psychologische en lichamelijke lijden nergens toe geleid. Het leven gaat door, blijkt juist die normaliteit van de slavernij de grootste gruwel ervan te zijn.