A Dangerous Method

Van kroonprins naar afvallige. De relatie tussen de Zwitserse psychiater Carl Jung en diens Weense leermeester Sigmund Freud was er een van uitersten. Nadat Jung in 1904 als een van de eerste niet-Weense psychiaters de Freuds inzichten succesvol wist toe te passen bij de behandeling van aan hysterie lijdende patiënten, leek de jonge Zwitser de gedroomde intellectuele aanvoerder van de opkomende psychoanalytische beweging. Maar toen Jung vervolgens Freuds centrale aanname dat seksuele driften aan het menselijk handelen ten grondslag liggen ter discussie stelde, verslechterde hun relatie dusdanig dat dit in 1914 alweer tot een definitieve breuk leidde.

David Cronenbergs A DANGEROUS METHOD, zowel gebaseerd op Christopher Hamptons toneelstuk The Talking Cure als op John Kerrs historische studie A most Dangerous Method, speelt met het idee dat de relatie tussen Jung (Fassbender) en Freud (Mortensen) vooral werd bemoeilijkt door Sabina Spielrein (Knightley), een intelligente, Russische patiënte van Jung die na haar behandeling zelf een belangrijk figuur binnen psychoanalytische kringen zou worden. Het is een interessant gegeven: de onenigheid over de duiding van haar sadomasochistische fantasieën en de seksuele relatie die Jung en Spielrein begonnen, leidde volgens de film tot een felle discussie over de wetenschappelijke grenzen van de psychoanalyse en vervolgens tot een persoonlijke botsing tussen Freud en Jung.

A DANGEROUS METHOD is geen slechte film. Vakkundig gemaakt en net als in zijn meest recente films bewijst Cronenberg zich wederom als een echt acteursregisseur: Viggo Mortensen als Freud en Michael Fassbender als Jung zijn uitstekend. En al zal Keira Knightley als een in hysterisch Russisch accent schreeuwende, spastisch trekkende Sabina Spielrein voor velen wennen zijn, haar over de top personage maakt van haar de excentrieke, vrouwelijke buitenstaander die ze in de werkelijke mannenwereld van de psychoanalyse ook was. En toch mis je ergens die typische Cronenberg signatuur: waar zijn die duistere uithoeken van de menselijke geest? De onderliggende dreiging? De huiveringwekkende, hallucinerende horror? Zelfs in zijn latere, meer subtielere A HISTORY OF VIOLENCE (2005) en EASTERN PROMISES (2007) was er die onderhuidse dreiging en wist Cronenberg grens van het visueel toelaatbare toch altijd iets op te rekken.

Ergens onderhuids broeit er natuurlijk wel iets: door het decor van het rationele, gecultiveerde begin 20-eeuwse Wenen proberen Spielreins spastische trekken, Jungs seksuele verlangens en Freuds lichamelijke jaloezie heen te breken. Het is een lesje dat de Canadese regisseur ons al vaker leerde: hoe hard de geest het ook probeert te ontkennen, aan het lichamelijke vlees kan ze natuurlijk niet ontsnappen. Toch jammer dat A DANGEROUS METHOD ondanks dit gegeven uiteindelijk vooral een tamelijk conventioneel kostuumdrama is geworden.