Water Children

Documentairemaakster Aliona van der Horst is sinds haar afstudeerproject DAME MET HET WITTE HOEDJE (1997) bezig een interessant oeuvre op te bouwen. Haar documentaires kenmerken zich veelal door hun poëtische kracht en de manier waarop grotere thema's belicht worden aan de hand van individuele verhalen. Voorbeelden hiervan zijn het knapgemaakte, nostalgische VOICES OF BAM (2006) over de gevolgen van een aardbeving voor het Iraanse dorpje Bam. BORIS RYZHY, winnaar van de Zilveren Wolf op het IDFA 2008, gaat over de gelijknamige Russische dichter die op 29 jarige leeftijd zelfmoord pleegde, maar is evengoed ook een vertelling over een verloren generatie die zowel onder het oude communistische regime als in het moderne kapitalistische Rusland buiten de boot valt. Haar nieuwste documentaire WATER CHILDREN is naar eigen zeggen geen documentaire, maar een visueel essay geworden, vol persoonlijke bespiegelingen over het wonder van de vruchtbaarheid. Dit resulteert in visuele schoonheid en ontroerende portretten, maar ook in een nogal fragmentarische en soms te persoonlijke film.

In eerste instantie volgt WATER CHILDREN de Nederlands-Japanse kunstenares Tomoko Mukaiyama die met haar kunstproject Wasted naar het Japanse dorpje Sanga Mura is getrokken. Mukaiyama heeft voor haar kunstwerk een uit twaalfduizend witte jurken bestaand doolhof gecreëerd, waarbij menstruatiebloed een grote rol speelt. Volgens sommige inwoners van de gesloten, op het platteland gelegen gemeenschap Sanga Mura gaat een kunstwerk over menstruatie te ver, maar voor anderen openbaart het wonder van het leven zich in het jurkendoolhof. Deze tweedeling wordt door het gefilmde echtpaar Mizuochi misschien nog wel het duidelijkst geïllustreerd: de man is ontroerd en overweldigd door wat hij ziet en hervindt zijn eerbied voor de natuur, terwijl zijn vrouw stellig volhoudt dat er ‘gewoon dingen zijn die je niet met anderen moet delen'.

Vervolgens verlaat Van der Horst het dorp en komen enkele stadse vrouwen aan het woord. Aangemoedigd door Mukaiyama's kunstwerk delen ze hun diepste geheimen en doen aangrijpende ontboezemingen over hun zwangerschap en seksualiteit. Maar hoe langer de documentaire zich onder de magische klanken van Bachs Goldberg Variaties voortbeweegt, hoe meer blijkt dat de documentairemaakster zelf niet uit beeld kan blijven. In een gesprek tussen Mukaiyama en Van der Horst spreekt de eerste het vermoeden uit dat deze documentaire niet zomaar gemaakt wordt - en dat blijkt te kloppen. Van der Horst heeft een zeer persoonlijke interesse in het thema vruchtbaarheid en dit leidt uiteindelijk, in een in 8mm gefilmde en zeer indringende eindscène. Daar wordt de betekenis van de waterkinderen uit de titel geduid: een Boeddhistisch ritueel waarbij rijen stenen beeldjes symbool staan voor nooit geboren kinderen.

Net als Mukaiyama's kunstproject zal WATER CHILDREN zelf waarschijnlijk ook een tweedeling teweegbrengen: of we worden meegesleept door de het zwierige ritme en de ontroerende portretten, of het onderwerp stompt bij voorbaat al af. Voor de eerste zal WATER CHILDREN een poëtische ode aan het wonderlijke van het leven betekenen, aan de tweede zullen Van der Horsts persoonlijke bespiegelingen niet zijn besteed.