De Spiegel

In DE SPIEGEL keert een stervende man terug naar zijn jeugdherinneringen. De film laat zijn stroom aan herinneringen zien, zonder chronologische volgorde of houvast van een plot. Precies zoals gedachten kunnen gaan.

Zijn herinneringen spelen zich veelal af in de bosrijke omgeving van het huis van zijn grootouders. We zien hoe zijn ouders uit elkaar gaan, waarna zijn moeder het in haar eentje moet zien te redden, en hoe het jonge hoofdpersonage daarmee worstelt. Maar ook hoe hij zijn eerste vriendinnetje ontmoet en meedoet met een militaire oefening die bijna uit de hand loopt. Veel beelden worden vergezeld van melancholische gedichten, die zijn geschreven door de vader van de regisseur.      

Deze ‘geënsceneerde’ beelden worden afgewisseld met historische beelden van militairen die door de modder banjeren, en archiefbeelden van de Spaanse Burgeroorlog. Veel Spanjaarden vluchtten naar de Sovjet Unie nadat Franco aan de macht kwam. In DE SPIEGEL is te zien dat het hoofdpersonage bij een Spaanse oom langsgaat die voordoet hoe je moet stierenvechten.    

In de jaren zeventig bestempelde de filmcensuur van de Sovjet Unie DE SPIEGEL als ‘historisch inadequaat en onbegrijpelijk’. Maar uiteindelijk werd het toch toegestaan dat de film eind 1974 in première ging. Deze tolerantie was niet van al te lange duur. Tarkovski maakte vijf jaar later nog één film op Russische bodem waarna hij naar Zweden vluchtte. Hier maakte hij nog twee films, waaronder het bekende NOSTALGHIA. In 1986 stief Tarkovski aan longkanker waarvan nooit is opgehelderd of deze is veroorzaakt door vergiftiging door de KGB.

DE SPIEGEL blijkt ook bijna vijftig jaar na zijn première nog vol zeggingskracht. Ingmar Bergman was een grote fan van Tarkovski’s films omdat “het leven daarin werd vastgelegd als een droom.” Dit geldt zeker voor deze visueel verbluffende film met beelden waar je in verdwaalt.