Amour

In de proloog van AMOUR, de nieuw film van de Oostenrijkse meesterfilmer Michael Haneke (DAS WEIßE BAND, CACHÉ) over de nietsontziende gevolgen van ouderdom en dementie, wordt direct duidelijk hoe het met één van de twee hoofdpersonages zal aflopen: de hoogbejaarde Anne zal namelijk sterven en door de politie eenzaam in haar appartement gevonden worden. Hoe is ze komen te overlijden? En wat is het lot van haar man Georges? Dat is het verhaal dat Haneke als een lange flashback in AMOUR zal vertellen: een voor zijn doen intiem en ontroerend, maar alsnog confronterend en beangstigend drama over de effecten van ouderdom en dementie, waarin de Oostenrijke regisseur het menselijk leven op zijn meest breekbare momenten toont en dat op de afgelopen editie van Cannes overtuigend de Gouden Palm won en de Oostenrijkse inzending voor de beste Buitenlandse film bij de komende Oscaruitreiking is.

De Franse veteraanacteurs Jean-Louis Trintignant (IL CONFORMISTA) en Emmanuelle Riva (HIROSHIMA MON AMOUR) spelen op hartverscheurende manier Georges en Anne. Een tachtig jaar oud, burgerlijk echtpaar dat hun gepensioneerde dagen slijt in het statige, Parijse appartement waar ze al gedurende hun gehele met cultuur en geluk gevulde huwelijk gewoond hebben. Ook hun laatste, liefdevolle dagen staan in het teken van hun culturele passies, en dan vooral de klassieke muziek. Totdat Anne door een serie beroertes getroffen wordt: de eerste verlamd haar voor de helft en berooft haar van de mogelijkheid om nog langer piano te spelen, de tweede maakt haar definitief hulpbehoevend en laat haar steeds verder lijden onder haar heftige dementiesymptomen.

Omdat Georges Anne beloofd heeft haar nooit in een opvangtehuis te stoppen, neemt hij na haar beroerte heel liefdevol de zorg op zich. Maar: Annes beroerte heeft niet alleen haar fysieke gesteldheid veranderd, ook haar identiteit is niet langer dezelfde en de persoon waar Georges altijd van gehouden heeft, is voor zijn ogen langzaam aan het verdwijnen. En waar hij aanvankelijk nog hoopvol en met de nodige relatieverende humor aan zijn taak als verzorger begint, wordt deze allang de tijd verstrijkt steeds ondragelijker en raakt Georges samen met Anne steeds verder vervreemd van de wereld buiten hun appartement. Een ontwikkeling die vooral de al moeizame relatie met hun enige, naar Engeland verhuisde dochter Eva (Isabelle Huppert) nog verder onder druk zet.

Michael Haneke is een regisseur die zijn publiek uitdaagt, die soms provocerend vragen oproept en de toeschouwer dwingt ze voor zichzelf te beantwoorden. Vaak slaat hij hierbij een cultureel kritische toon aan, zoals in zijn speelfilmdebuut DER SIEBENTE KONTINENT (1989) bijvoorbeeld waarin een op het eerste gezicht geordend, burgerlijk destructief uit hun vervreemdende, routineuze bestaan breekt of in het genadeloze FUNNY GAMES (1997) waarin de kijker geconfronteerd wordt met zijn eigenaardige positie als consument van gewelddadige films. Ook AMOUR roept vragen op, maar is intiemer, persoonlijker, en daardoor meer toegankelijker dan zijn eerdere films. Het zijn vooral existentiële vragen die Haneke hier stelt, zoals: Hoe verandert de mens als het einde nadert? Wat is liefde als er niet langer sprake is van communicatie? In hoeverre is cultuur instaat ons te beschermen tegen de leegte van het bestaan? Wat betekent het als er niets meer van ons overblijft?

Antwoorden hierop hoeven we wederom niet te verwachten. In plaats daarvan volgen we Georges' verwoede pogingen menselijk te handelen en blijven in een lege wereld waarin contact en communicatie steeds meer aan het verdwijnen zijn. Wat is zijn relatie tot Anne nog waard? En in hoeverre kan hun liefde zijn zich voortslepende leven nog zin geven? In de voor Haneke zo kenmerkende lange, statische shots is het ditmaal vooral de stilte die soms bijna ondragelijk voelbaar wordt. Hier toont AMOUR het menselijk leven op zijn meest breekbare momenten, op de momenten dat dementie en eenzaamheid, cultuur en betekenisloosheid, menselijk- en onmenselijkheid in elkaar overlopen en niet langer meer van elkaar te onderscheiden zijn - het is de mensheid eenzaam en teruggeworpen op zichzelf in het licht van het naderende einde. Net zo breekbaar eigenlijk als het kleine, vooral in mimiek en gezichtsuitdrukkingen tot uitdrukking komende spel van de twee hoofdrolspelers: Trintignants tere gezicht waar in de mengeling van angst en compassie de ene gemoedstoestand niet meer van de andere te onderscheiden is. En dat van Riva dat ondanks dat we weten dat haar identiteit voorgoed verdwenen is, suggereert dat ver achter haar strakke, lege blik een nog altijd strijdende, maar langzaam afstervende geest actief is.