Le Gamin au Velo

In de vroege, sociaalgeëngageerde documentaire LORSQUE LE BATEAU DE LÉON M DESCENDIT LA MEUSE PUR LA PREMIÈRE FOIS die de Belgische filmbroers Jean-Pierre en Luc Dardenne in 1979 maakten, kijkt een oud vakbondsleider terug op de Waalse arbeidersbeweging van de jaren 60. Van de maatschappijverandering die de beweging wilde bewerkstelligen, is niets terecht gekomen. Sterker nog: voor de arme arbeiders in Wallonië is het leven er almaar slechter op geworden. Vooral de thuishaven van de Dardennes, de grauwe Waalse volkswijk Seraing, is een plek geworden waar de schrijnende effecten van een uitdovende industrie steeds zichtbaarder worden en haar inwoners nog verder in een uitzichtloze sociale positie terecht zijn gekomen.

Dat deze mensen uit de onderklasse zich ook lenen voor fictiefilms, bewezen de broers in 1996 met hun internationale doorbraak LA PROMESSE. Sindsdien verschijnt er om de drie jaar een met prijzen overladen, realistisch meesterwerk van hun hand: het met een Gouden Palm bekroonde ROSETTA (1999), LE FILS (2002), L'ENFANT (2005) dat wederom een Gouden Palm won en tenslotte LE SILENCE DE LORNA (2008). Confronterende observatiecinema die het troosteloze leven van de onderklasse in een kenmerkende, documentaireachtige stijl weet te vangen, en waarbij de broers hun schokkerige cameravoering, weigering om de personages psychologisch te benaderen en gebruik van natuurlijk licht en geluid tot een kunstvorm hebben verheven.

Ook in LE GAMIN AU VÉLO blijven de broers op dit voor hun bekende terrein. De elfjarige Cyril, een debuutrol voor de formidabel spelende Thomas Doret, is een jongen die zich in uitzichtloze positie bevindt: sinds zijn armlastige vader hem in een kindertehuis heeft gestopt, is de onrustige Cyril veroordeeld tot het door hoge hekken hermetisch afgesloten terrein van het tehuis. Omdat het telefoonnummer dat hij van zijn vader heeft meegekregen buiten dienst blijkt te zijn, ontsnapt Cyril zijn gevangenis om zich met zijn verdwenen vader te herenigen. Tijdens die zoektocht, loopt hij kapster Samantha (Cécile de France) tegen het lijf, die zich over de kwetsbare en aan slechte invloeden blootgestelde jongen ontfermt.

LE GAMIN AU VÉLO is tot op heden de meest optimistische productie van Dardennes. Cyril zit vast in zijn frustrerende, destructieve gedrag, maar Samantha helpt hem hier aan te ontsnappen. Meesterlijk is daarbij dat de Dardennes Samantha's beweegredenen niet proberen uitleggen: ze kiest onvoorwaardelijk voor de jongen, zelfs wanneer haar vriend haar op andere gedachten probeert te brengen - het geeft de film een haast louterende kwaliteit, maar wordt nergens sentimenteel. Ook in de stijl komt deze hoopvolle ontsnappingsmogelijkheid tot uiting. Na de grimmige, rauwe stijl van hun eerdere films, hebben de Dardennes ditmaal voor een iets meer dromerige, sprookjesachtige aanpak gekozen: de luchten zijn felblauw, er wordt voor het eerst sporadisch van muziek gebruik gemaakt en de cameravoering is losser dan voorheen. Dit betekent echter geen algehele stijlbreuk: de Dardennes geven als vanouds een confronterende blik op het leven in de marges, maar met het verhaal van de elfjarige Cyril breekt er een straaltje hoop door in hun filmuniversum.