Hors Satan

Het oeuvre van de controversiële Franse regisseur Bruno Dumont heeft altijd sterk weten te polariseren: Zijn uiterst donkere kijk op de moderne mens en haar samenleving combineert hij met het geloof dat juist een confrontatie met deze duistere kant de toeschouwer zou kunnen verheffen. Tenminste, de toeschouwer die er voor open staat, want zijn Dumonts werk is geen lichte kost. Films als L'HUMANITÉ (1999), TWENTYNINE PALMS (2003) en FLANDRES (2006) tonen grimmige, realistische werelden en worden gekenmerkt door ongemakkelijke, confronterende scènes die de meest kwaadaardige en gewelddadige kant van de mens tonen. Ook zijn nieuwste vertelling HORS SATAN verschilt daar niet in, maar Dumont lijkt hier nog meer dan voorheen op een onderhuidse confrontatie aan te sturen.

HORS SATAN draait om een dakloze, zwijgzame man (David Dewaele) die rondzwerft in de duinen nabij een klein plattelandsdorpje aan de Opaalkust in Noord-Frankrijk. De man lijkt te beschikken over religieuze krachten en in contact te staan met een soort mystieke kracht die in de natuur rondwaart. Wanneer een boerenmeisje uit het dorp (Alexandra LeMaitre) zich tot hem wendt voor bescherming tegen haar mishandelende stiefvader, brengt de man haar stiefvader op kille wijze om het leven. Hierna ontpopt hij zich als haar beschermer door de mannen die te dicht in haar buurt komen op bloederige en gewelddadige wijze te vermoorden. Wat geeft hem dit recht? Zijn z'n daden te rechtvaardigen?

Op indringende wijze presenteert Dumont een wereld waar goed en kwaad in elkaar overlopen, waar het gebied van moraliteit niet duidelijk is afgebakend en het publiek zodoende constant gedwongen wordt voor zichzelf keuzes te maken: staat de man bijvoorbeeld boven moraliteit en is daardoor zijn extreme geweld te rechtvaardigen? Is hij een soort Christus figuur of heeft hij meer weg van Satan? En neemt de mystieke kracht van de natuur nu een dreigende of een verlossende vorm aan? Dit constant aanwezige ambigue gevoel wordt extra versterkt door de op Carl Theodor Dreyer en Robert Bresson geïnspireerde, ijzersterke cinematografie: van de strak gekadreerde, lang aangehouden totaalshots gaat zowel een hypnotiserende als vervreemdende kracht uit. En ook het gebruik van direct, onbewerkt geluid, waardoor er een constante wind op de achtergrond mee resoneert, pakt goed uit: de weinige dialogen en enkele echte stiltes zijn hierdoor extra indringend en maken ook dat de gewelddadige scènes als mokerslagen aankomen.

HORS SATAN is ongemakkelijk, duister, vervreemdend en op sommige momenten uiterst beklemmend. Maar voor wie durft is het Bruno Dumont weer gelukt: HORS SATAN is een krachtige, fysieke kijkervaring, die je niet snel meer los laat.