Cloud Atlas

David Mitchells roman Cloud Atlas werd een schoolvoorbeeld van een onverfilmbaar boek genoemd. Zes verhalen, elk de lengte van een novelle, worden met elkaar vervlochten en vertellen uiteindelijk allemaal hetzelfde. Tom Tykwer en Andy en Lana Wachowski maakten er een overdonderende mozaïekfilm van, die uiteindelijk vooral de vraag oproept: wát wordt hier nou verteld?

We gaan in chronologische volgorde de verhalen af: ten eerste is er een historisch drama over een jonge advocaat die, geheel tegen de normen van het negentiende-eeuwse Amerika in, een zwarte slaaf wil helpen zijn vrijheid te verkrijgen. Een moralistische vertelling vol sentiment en wijze lessen. We kunnen ons beter voelen door neer te kijken op die vreselijke slavendrijvers en mee te juichen met die geweldige vrijheidsstrijders, maar de antiracistische boodschap wordt afgezwakt door het feit dat het uiteindelijk allemaal om de witte held draait. Hij is het, die de moraal van het verhaal mag samenvatten in een inspirerend bedoelde eindtoespraak. De zwarte slaaf blijft weinig meer dan een nobele wilde.

Dan een romantisch verhaal in de jaren dertig, over een ambitieuze componist die in de leer gaat bij een nors genie. Ondertussen schrijft hij de ene liefdesbrief na de andere aan zijn vriend. Zijn intense passie voor muziek en voor diverse mannen lijken hem naar een noodlottig einde te drijven. Hoewel wat clichématig, maakt het tijdloze thema van de onmogelijke liefde dit het meest emotioneel indrukwekkende hoofdstuk.

Dan een onderhoudende detectivethriller in de jaren zeventig. Een journaliste ontdekt een complot in de wereld van de kernenergie. Dankzij een strakke plot, een paar prima actiescènes en een genadeloze schurkenrol van Hugo Weaving behoort ook dit verhaal tot de beteren van het stel. Sterker nog, hier had best een volledige film van gemaakt kunnen worden.

Het minst geslaagde verhaal is een melige klucht over een uitgever die in een hels bejaardentehuis belandt. De karikaturale personages en flauwe grappen werken nauwelijks op de lachspieren. Of je moet het een hilarisch idee vinden dat de ouders van een meisje binnenkomen terwijl ze met haar vriend in bed ligt, en dat die vriend dan paniekerig opspringt, zijn edele delen verbergt met een kat, en vervolgens achterover het raam uitvalt als die kat hem aanvalt. Met als tenenkrommende punchline: injury by pussy. Toch even checken of Adam Sandler niet stiekem heeft meegeschreven aan het script.

Interessanter is het dystopische sci-fi-actiestuk, waarin menselijke klonen als slaven gehouden worden om mensen te bedienen. Een bekend verhaal, gesitueerd in een al even bekende omgeving: een kopie van de stad uit BLADE RUNNER. De satire op consumentisme is tijdloos, en de ijzersterke hoofdrol van Doona Bae als kloon die verlangt naar vrijheid, plukt aan de snaren van ons hart.

Tot slot is er een post apocalyptisch verhaal, waarin blijkt dat de religieuze overtuigingen van een primitieve stam een kern van waarheid bevatten. Er zijn een paar aardige observaties over het conflict tussen religie en wetenschap, maar er is niet genoeg tijd om deze bevredigend uit te werken. Ook hier was een adaptatie op speelfilmlengte gepast geweest.

Alle bovengenoemde verhalen zijn op diverse manieren met elkaar verbonden: personages uit het ene verhaal worden beïnvloed door personages uit het andere, en diverse acteurs verschijnen in ieder verhaal in een andere rol (een leuk spel: zie hoeveel je er onder hun laag make-up kunt herkennen). Het overkoepelende thema: de geschiedenis herhaalt zich, en iedereen is met elkaar verbonden.

Twee uur en drie kwartier doen Tykwer en de Wachowski's erover bovenstaande boodschap erin te hameren. Toegegeven, dat verveelt niet: de verhalen worden op ingenieuze wijze door elkaar heen verteld, in segmenten van soms slechts een minuut, en veel van die segmenten bevatten belangrijke plotontwikkelingen. Als het de ene verhaallijn je niet interesseert, wacht je gewoon even tot er in de andere weer iets boeiends gebeurt.

Maar tóch: twee uur en drie kwartier voor wat pseudofilosofisch gezever over hoe alle mensen samen één zijn? Dan mogen we ons vermaakt hebben, de pretentie en betekenisloosheid van de immer herhaalde boodschap maken de film uiteindelijk onbevredigend.

"Een oceaan is niet meer dan een verzameling druppels," zegt één van de personages. CLOUD ATLAS is een verzameling druppels die aan de oppervlakte een oceaan lijkt, maar probeer er eens in te zwemmen: het water komt maar tot je enkels.