Requiem

"Ik ben bang" waren naar verluidt de laatste woorden van het Duitse meisje Anneliese Michel. Ze stierf in 1976 op 23-jarige leeftijd na jaren van veronderstelde demonische bezetenheid. Op basis van haar leven werd vorig jaar de zeer gefictionaliseerde verfilming The Exorcism of Emily Rose gemaakt, die zich vooral richtte op de rechtszaak tegen haar ouders en de twee priesters die de duiveluitdrijvingen verrichtten. De in eigen land veelvuldig onderscheiden filmmaker Hans-Christian Schmid brengt nu een zwaarmoedige, van iedere opsmuk gespeende verfilming van het drama zoals dat in het gezin Michel moet hebben plaatsgevonden voorafgaand aan het exorcisme.

Anneliese heet in Requiem Michaela Klingler. De film pikt de draad van haar onfortuinlijke leven op vlak voordat ze haar ouderlijk huis verlaat om te gaan studeren. Ze heeft dan al jaren van medisch onderzoek achter de rug, waarbij geen fysieke oorzaak voor haar aanhoudende aanvallen werd gevonden. Hoewel Michaela in arren moede medicijnen tegen epilepsie voorgeschreven krijgt, schrijft ze haar aanvallen zelf toe aan demonen die haar verbieden om te bidden. Voor haar diepgelovige ouders geldt het gebed juist als enige oplossing voor haar lijdensweg en vooral Michaela's moeder verzet zich hevig tegen de wens van haar dochter om te gaan studeren in de grote, goddeloze stad. Haar vader, een sterke rol van Burghart Klaußner, steunt Michaela daarentegen wel in haar keuze en bezorgt haar een kamer in een studentenhuis.

De aanvallen weten ook tijdens haar eerste studiejaar van geen ophouden en maken een normaal leven onmogelijk. Ten einde raad zoekt ze hulp bij twee pastoors, die er pas na lang aandringen werk van maken en besluiten tot een exorcisme. In werkelijkheid volgde toen een jaar van uitputtende duiveluitdrijvingen, waarvoor zowel haar ouders als de twee pastoors later zijn veroordeeld tot gevangenisstraffen wegens dood door schuld. In Requiem zien we niets van dit alles, want de film eindigt op het moment dat het exorcisme begint.

Daarmee is de film van Hans-Christian Schmid vooral een verkenning geworden van de druk die haar ziekte op het gezin en haar vriendschappen legt. Ook ten aanzien van de verbeelding van de aanvallen houdt Requiem zich verre van de sensatiezucht. Er wordt geen gebruik gemaakt van wegdraaiende ogen of enge geluidseffecten, maar we zien enkel hoe de jonge vrouw op de grond met haar ledematen trekt en er niet in slaagt om haar crucifix vast te pakken. In uitgebleekte en grofkorrelige beelden volgt de handheld camera anderhalf uur lang een verward meisje zonder dat zekerheid wordt gegeven over de achtergrond van haar aanvallen.

De werkelijke gebeurtenissen zijn uiteindelijk veel ontluisterender dan die in de film worden getoond of gesuggereerd. Zo waren de eigenlijke aanvallen frequenter en gewelddadiger en werd Anneliese tijdens de latere, wekelijkse duiveluitdrijvingen vastgeketend waarna ze een jaar later is gestorven aan uitputting en een longontsteking. Hans-Christian Schmid koos er voor om dit niet te tonen, zodat Requiem vooral een moedig portret is geworden dat registreert zonder te oordelen; ook al is het een droge registratie die enige voorkennis van de ware tragedie vereist.