Una

UNA is een verfilming van het met prijzen overladen toneelstuk Blackbird van David Harrower. De regie is in handen van de ervaren toneelregisseur Benedict Andrews, die hiermee zijn debuut op het witte doek maakt. Het script werd geschreven door Harrower zelf, en met zoveel toneelervaring achter de camera is het wellicht verklaard waarom zowel tekst als settings enigszins theatraal en statisch blijven. Net als het toneelstuk zal ook de film wat stof zal doen opwaaien, want het centrale thema is pedofilie, en in het bijzonder de ambigue relatie tussen dader en slachtoffer tijdens en na de periode van misbruik.

Waar JAGTEN van Thomas Vinterberg zich richtte op de groepsdynamiek na de beschuldiging, confronteert UNA je met een uiteenzetting van de intieme relatie tussen de volwassen Ray (Ben Mendelsohn) en zijn jonge buurmeisje Una (Ruby Stokes), gevolgd door de ontmoeting jaren later van de eind-twintiger (Rooney Mara) met hem. En er is niet alleen haat en misbruik, maar ook verlangen en liefde. Ter geruststelling: UNA praat niets goed, maar de beklemmende theatrale thrillervorm van lange dialoogscènes, spanningsopbouw en minimale ruimtewisselingen geeft de film een bijzondere psychologische inkijk in zowel de geest van Una als die van Ray. Het script toont hoe ze elkaar confronteren, verwerpen, maar soms ook toenaderen.

Tiener Una woont in een ogenschijnlijke nette Amerikaanse buurt: middelgrote huizen, beschaafde tuintjes en allemaal een auto voor de deur. Ze lijkt op iedere andere tiener, maar draagt een robuust verleden met zich mee. De jonge tiener heeft namelijk een affaire gehad met Ray, haar buurman en goede vriend van haar vader. Een verleden dat langzaam maar zeker duidelijker wordt vanwege de versnijding van beelden uit het heden.

We zien vervolgens hoe de volwassen Una vastberaden haar auto instapt om de confrontatie aan te gaan met haar oude buurman Ray, die inmiddels Peter blijkt te heten en een nieuw leven is begonnen. Hij werkt tegenwoordig in een kil magazijn waar hij met een geruite-blouse-in-broek-modus zijn werk doet en een leven leidt zoals ieder ander. Het grootste deel van de film speelt zich hier af wat het beeld verre van aantrekkelijk maakt; de locaties zijn saai, lelijk en voorspelbaar, en richten daarmee de aandacht op Una en Ray, die zich afzonderen in de bedrijfskantine af om te praten over hun (seksuele) relatie van vroeger.

Op deze manier val je droog in een emotionele ruzie waarbij het zonder al te veel context en opbouw lastig is om die écht te voelen. Dan komt het vooral op de acteurs aan, maar hun spel voelt op dit punt in de film nog een beetje geforceerd, gevoelloos aan. Andrews’ achtergrond in theater is hier het meest zichtbaar omdat het duo het scherm nauwelijks verlaat. Ray erkent de “grootste fout van zijn leven,” maar hij claimt puur uit liefde te hebben gehandeld. Liefde die hij nog nooit eerder voelde, dus ook niet voor een jong meisje; het was incidenteel. Intussen is Ray berecht, heeft zijn straf uitgezeten en verafschuwt in retrospect zijn daad. Hij snapt niet wat zij nog te winnen heeft met deze rancuneuze confrontatie.

Maar Una kent niet alleen wrok. Hierdoor lijkt ze psychologisch gevangen te zitten in een ambivalente hel waarbij de man die haar jeugd heeft besmet en verpest haar tegelijkertijd nog steeds intrigeert. Ze komt dichterbij, neemt afstand en komt weer dichterbij. De vraag komt op of de volwassen Una - net zoals Ray - ook een nieuwe bestaan kent of dat het naïeve meisje van dertien nog steeds in haar verstrengeld zit waardoor ze dichter tot haar vroegere ‘liefde’ wil komen? Deze dubbelzinnigheid zien we door de film heen: we zien Una’s gedubbelde hoofd, weerspiegeld in het glas, het oude huis van buurman Ray via een langzame zoom achter Una’s huis vandaan komen en ook op de filmposter lijkt Ray nog steeds in de schaduw van Una te staan. Dus zo ‘una’ (begrepen als ‘één’, of ‘alleen’) lijkt zij helemaal niet. Haar verleden is continue aanwezig.

Het is moeilijk verplaatsen in dit hoofdpersonage. Wat wil Una eigenlijk? Ze draagt een traumatische wond met zich mee die ze - naar het lijkt - ook zelf kan verbergen wanneer het haar uitkomt. Zo kan ze ook weer lachen met Ray en voelt ze zich plots ook weer seksueel tot hem aangetrokken. De film probeert op een verfrissende en theatrale manier de psychologische condities uiteen te zetten, maar laat daarmee het verhitte onderwerp ook afkoelen. Daarmee ebt de urgentie van de controverse ietwat weg en worstelen we te veel met het gebroken en vluchtige personage van Una.